Abonneer op het NIW

Het opinietijdschrift en cultureel magazine in één, voor iedereen geïnteresseerd in de Joodse wereld. Abonneer nu »

Achtergrond

Wat we leren van de complotcontroverse

De affaire rond haatprediker David Icke toont aan hoezeer antisemitische complottheorieën tot verschillende lagen van de bevolking zijn doorgedrongen. Een reconstructie.

Esther Voet en Ruben Gischler 11 november 2022, 08:00
Wat we leren van de complotcontroverse

Op donderdagavond 3 november krijgt de Nederlandse complotcoalitie, verenigd in Samen voor Nederland, een grote domper te verwerken. In de aanloop naar de ‘vredesdemonstratie’ op de Amsterdamse Dam onder de misleidende kreet No war, just peace zetten kabinet en IND een streep door de rekening van de organisatie. Wegens gevaar voor verstoring van de openbare orde wordt complotdenker David Icke voor twee jaar de toegang tot niet alleen Nederland, maar alle Schengenlanden ontzegd. 

Al weken houdt het aangekondigde optreden van Icke de gemoederen bezig. De toenemende populariteit van zijn buitenissige antisemitische samenzweringtheorieën, waarin Joden en de westerse elite gemene zaak maken met buitenaardse reptielen, is zorgwekkend. “Gezien de reacties in de maatschappij is het niet ondenkbaar dat de komst van David Icke bij de demonstratie van Samen voor Nederland zal leiden tot een verstoring van de openbare orde. Op basis van de media-aandacht en reacties vanuit beide kanten, staat zijn komst bij zowel voor- als tegenstanders in het middelpunt van de belangstelling”, schrijft het IND aan Icke, die de tekst op Instagram deelt. De zorg van het IND is niet overdreven. Op een Telegramaccount van voorstanders van de demonstratie, Yongebroeren, wordt de aankondiging van een tegendemonstratie gedeeld. Daarop wordt gereageerd met: ‘geef ze geen ruimte’, ‘misschien handig dat we een militie opzetten’ en ‘in het geval het knokken wordt’. Ook wordt een hakenkruis geplaatst.

Koffiedrinken

Eerder die dag laat SvN al op haar website weten dat er veranderingen op til zijn. De club kreeg op 2 november van de gemeente te horen dat de demonstratie op de Dam wordt verplaatst vanwege het risico op wanordelijkheden. Zo heeft CIDI een tegendemonstratie aangekondigd en worden in die hoek al fluitjes, trommels en toeters verzameld. Ook Bij1, Extinction Rebellion en Mokum tegen Fascisme roeren zich. De gemeente stelt SvN in de gelegenheid de demonstratie te verplaatsen naar het Museumplein. 

De organisatie laat het er niet bij zitten. SvN kondigt aan naar de rechter te stappen om het besluit in een kort geding aan te vechten. Volgens een van haar woordvoerders, Frank Ruesink, heeft SvN ‘geen goede herinneringen aan het politie-geweld op het Museumplein’. Als dat niets oplevert, kunnen zij altijd nog ‘samen koffiedrinken’ op de Dam, meldt het persbericht. 

Op vrijdag 4 november laat Icke via Instagram weten dat hij ondanks het inreisverbod onderweg is naar Nederland. Verschillende media nemen het bericht over, om kort daarna te melden dat Icke juist rechtsomkeert maakt en op weg naar huis is. SvN wil via een live verbinding op een groot scherm Icke de demonstranten laten toespreken. De bekendmaking van het toegangsverbod krijgt veel bijval van onder anderen Lodewijk Asscher en leden van de Amsterdamse gemeenteraad. 

‘Misschien handig dat we een militie opzetten’, meldt een aanhanger

Kritiek is er ook. Het inreisverbod zou juist meer aandacht voor Icke genereren en het wordt betwijfeld of het verbod voor de rechter stand zal houden. Op Twitter leidt het inreisverbod tot een stortvloed aan meestal anonieme, antisemitische haatcommentaren. In bijna alle gevallen vergezeld met de ontkenning dat Icke ooit maar iets antisemitisch beweerd zou hebben. Hij zou alleen maar kritiek hebben op het ‘extremistische Rothschildzionisme’ en juist ‘Joden van dat juk willen bevrijden,’ aldus zijn aanhangers. Een van de meest zichtbare aanhangers is Mordechai Krispijn, die beweert zelf van Joodse komaf te zijn en die Icke digitaal interviewt met een menora op de achtergrond. 

Rusland 

Vrijdagmiddag dient in Amsterdam het kort geding dat SvN heeft aangespannen tegen het gemeentebesluit de demonstratie te verplaatsen. Gemeente en politie vertellen dat zij de veiligheid van demonstranten en tegenstanders op de Dam niet kunnen garanderen. SvN beweert bij monde van advocaat Verweij dat de locatie van belang is vanwege de symbolische betekenis van het vredesmonument en het motto van hun demonstratie: ‘Liefde, geen oorlog’. 

David Icke in 2013. Foto: Wikimedia Commons

We zouden het bijna vergeten: de protestactie zou zich vooral richten tegen de westerse bemoeienis met de oorlog in Oekraïne. Tenminste, zo presenteert de organisatie het. Het affiche vertoont een groot portret van Vladimir Poetin. Niet voor niets ondersteunt Forum voor Democratie het initiatief. Ook andere verbonden organisaties zouden nauwe banden hebben met Rusland. Het gratis complotperiodiek De Andere Krant, dat veel pro-Russische artikelen publiceert, is uiteraard van de partij. Het medium staat bekend om publicaties waarin beweerd wordt dat de MH-17 gewoon uit de lucht zou zijn gevallen en vriendelijke artikelen over bijvoorbeeld Poetins adviseur Alexei Malkevitsj. 

Een platform dat de demonstratie ondersteunt is het onlinekanaal Café Weltschmerz, dat in de coronacrisis goede zaken deed met nepnieuws en complottheorieën. NIW belichtte de club al eerder, omdat antisemieten er ruim baan krijgen. 

Spijt

De rechter oordeelt op 4 november dat het besluit van de burgemeester alle aangekondigde demonstraties – dus niet alleen die van SvN – naar het Museumplein te verplaatsen, rechtmatig is. Michel Reijinga, woordvoerder van SvN en aanwezig bij de rechtszaak, laat Het Parool weten: “Wij gaan sowieso niet naar het Museumplein.” Op de vraag of hij dan toch op de Dam te vinden zal zijn, antwoordt hij: “Ik ben Amsterdammer en ik mag koffiedrinken waar ik wil.” 

Het affiche vertoont een groot portret van Vladimir Poetin

De rol van Reijinga is opmerkelijk. De initiatiefnemer van anticoronaprotesten onderhield tot voor kort nauwe banden met BVNL, de politieke partij van ex-VVD’er en ex-FvD’er Wybren van Haga. De partij stond aanvankelijk op de website van SvN vermeld als een van de ondersteunende organisaties, maar trok zich terug na vragen van het NIW over Ickes antisemitisme. Daar wijdde Van Haga op 18 oktober een pittige tweet aan. Van de tekst heeft de BVNL-voorman nu ‘een beetje’ spijt, vertelt hij het NIW achteraf: “Nu leek het net alsof we tegen de vrijheid van meningsuiting zijn, en dat zijn we beslist niet.” Reijinga heeft BVNL-leden laten weten niet meer aan SvN verbonden te zijn, maar duikt deze vrijdag dus toch weer op als woordvoerder van de organisatie. Gevraagd naar die gang van zaken antwoordt Van Haga: “Reijinga is een paar weken aan ons verbonden geweest als event manager, maar dat is hij nu niet meer.”

Niet alleen wordt SvN dus naar het Museumplein verwezen, de club heeft nog een ander probleem. Tijdens de rechtszaak besluit de leverancier van ledschermen, geluidsinstallatie en podium, zich terug te trekken uit vrees voor ongeregeldheden en schade aan de apparatuur. 

Verdienmodellen

Een uur na de uitspraak van de rechter gelast CIDI de geplande tegendemonstratie af. Aan de belangrijkste wensen is immers voldaan: een inreisverbod voor Icke en geen demonstratie op de Dam. Daarmee hoopt CIDI ‘een bijdrage te leveren aan de-escalatie in onze hoofdstad.’ Na elf uur ’s avonds bericht NOS dat ook SvN de demonstratie afblaast vanwege het inreisverbod van David Icke, bij monde van medeorganisator Mordechai Krispijn. 

Op zaterdag 5 november verschijnt op de website van SvN een oproep met de beeltenis van David Icke. Zijn mond is afgeplakt met het logo van de Rijksoverheid en de tekst ‘linksom danwel rechtsom’ en daaronder: ‘tot ziens op 6 november/Amsterdam’ en ‘David Icke spreekt sowieso!’ 

Een dag later eindigt de actie in de stromende regen met ‘een kopje koffie drinken’ op de Dam. Er komen toch nog zo’n duizend deelnemers opdagen en er verschijnt een plukje tegendemonstranten van Antifa. Begeleid en gedoogd door de politie lopen de groepen het Rokin op. Via Muntplein, Nieuwe Doelenstraat en de Wallen arriveren zij na een halfuur weer op de Dam. Op Twitter verschijnen beelden van nieuwsplatform Blckbx dat korte gesprekjes met het publiek vertoont. “Verbinden,” verzucht een demonstrante gelukzalig voor de camera, na de vraag wat zij vindt van het thema ‘Vrede, geen oorlog’. Terug op de Dam probeert het geslonken groepje volhouders de toespraak van Icke ten gehore te brengen via een geïmproviseerde geluidsinstallatie. Die tekst is niet zo verbindend. Verwaaid en alleen op het strand langs het Kanaal dat hij niet mag oversteken, fulmineert Icke woedend tegen de fascist and cult operative Rutte en iedereen die hem niet begrijpen wil. Op de Dam gaat zijn toespraak grotendeels in regen en wind verloren. De politie grijpt in en neemt de geluidsinstallatie in beslag. 

Intussen rommelt het onder de aanhangers die zondag ‘koffie komen drinken’ op de Dam. Zo is daar deelneemster Hannie Descendre. Zij weigert tijdens de bijeenkomst Krispijn de hand te schudden, laat zij op sociale media weten, omdat zij geen respect kan opbrengen voor de ‘verdienmodellen’ die hij en zijn aanhangers hanteren. Mordechai Krispijn roept welwillende SvN-fans op vooral flink te doneren, zodat de organisatie David Icke kan helpen zijn reisverbod aan te vechten en ‘zijn vrijheid terug te geven’.

Abonneer op het NIW

Abonneer nu!
Opmerkingen (0)
Plaats opmerking

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *