Zorgen over Zeeburg 

Jaap Meijers en toenmalig stadsdeelvoorzitter Fatima Elatik ondertekenen het
convenant over het onderhoud van de Joodse Begraafplaats Zeeburg, juli 2013. Foto: Dirk P. H. Spits/DPHOTO

Tijdens een speciale ceremonie zal in aanwezigheid van burgemeester Van der Laan komende maand het 300-jarig bestaan van de Joodse begraafplaats Zeeburg centraal staan. In de aanloop ernaartoe ontstond discussie over de aanwezigheid van voormalig stadsdeelbestuurder Fatima Elatik. 

Om het 300-jarig bestaan van de begraafplaats te vieren staat er op zondag 14 september een officiële plechtigheid gepland voor hoogwaardigheidsbekleders, betrokkenen en journalisten. De totaal verwaarloosde en overwoekerde Joodse begraafplaats is na jaren van herstelwerkzaamheden voor een deel in ere hersteld. Een indrukwekkende prestatie die de grootste Joodse begraafplaats van West-Europa voor een deel weer begaanbaar en toonbaar maakt. Op de begraafplaats bevinden zich naar schatting ruim 200.000 graven. Zeeburg was vanaf 1714 gedurende twee eeuwen de begraafplaats van het grote Amsterdams-Joodse proletariaat. Tijdens de feestelijke ceremonie zal de Amsterdamse burgemeester Eberhard van de Laan – als officiële handeling – het eerste exemplaar ontvangen van het boek over de geschiedenis van Zeeburg, geschreven door historicus Bart Wallet in opdracht van Stichting Eerherstel Joodse Begraafplaats Zeeburg.

T-shirt
Intussen is er – zoals vaker in Joods Nederland – een rel rondom de bijeenkomst. Reden: de officiële uitnodiging aan PvdA-politica Fatima Elatik. Als oud-stadsdeelvoorzitter is zij betrokken geweest bij het eerherstel. Zij zorgde er in 2013 voor dat Stadsdeel Oost het onderhoud van de begraafplaats voor de komende jaren voor haar rekening neemt. Afgelopen maanden werd Elatik echter onderwerp van discussie doordat zij deelnam aan een pro-Gazademonstratie in Den Haag waar hakenkruizen te zien waren en de Hitlergroet werd gebracht. Meest in het oog springend was het feit dat zij zich liet fotograferen terwijl zij gearmd stond met een vrouw op wier T-shirt groot ‘Free Palestine. Stop genocide. Help!’ was geschreven. Die foto plaatste zij op facebook. CIDI-directeur Esther Voet twitterde daarop: „en wat heeft dit alles te maken met nazisme en ISIS-vlaggen, Fatima? Your true colors…”
Wat volgde was een heftige woordenwisseling waarbij velen zich, zowel op Twitter als op Facebook, in de discussie mengden. Het Contactorgaan voor Moslims en Overheid schaarde zich achter Elatik, die vervolgens haar vrienden die verder nog contact wensen te onderhouden met het CIDI, verzocht haar Facebookpagina te verlaten. Voet geeft aan Elatik inmiddels meerdere malen voor een kop koffie te hebben uitgenodigd. Of de lucht tussen beiden inmiddels is geklaard is onduidelijk. „Ik onthoud mij van commentaar,” aldus Voet.

Broeders en zusters
De afgelopen tijd is er ook een felle discussie binnen de NIHS – eigenaar van de begraafplaats – ontstaan over de komst van Elatik naar de ceremonie op 14 september. „Als ik de organiserende partij was, dan had ik het wel geweten,” zegt Herman Loonstein, lid van de Raad van Toezicht van de NIHS en altijd in de startblokken voor een scherp debat. „Dan had ze allang een mededeling gekregen om niet te komen. Hoe haal je het in je hoofd om het woord genocide tegen Joden te gebruiken? Ik weet van veel mensen dat ze dit niet dulden. En ik hoop dat men zo verstandig is om haar af te bellen. Want ik heb van veel mensen gehoord dat ze er die dag naartoe gaan om te demonstreren. En dan vrees ik het ergste,” aldus Loonstein die op dinsdag aangaf samen met twee andere leden van de Raad van Toezicht inmiddels een spoedvergadering te hebben aangevraagd. „Uiteindelijk gaat het om de eerbied voor de doden. En niet over een of ander leuk feestje van de stichting Zeeburg. Als niemand de moed heeft om tegen Elatik te zeggen dat ze beter niet kan komen, dan stuur ik wel een briefje.”
Het NIW probeerde in contact te komen met Fatima Elatik via verschillende kanalen, voor commentaar van haar zijde. Uiteindelijk liet zij op woensdag, vlak voor de deadline, per e-mail weten dat zij niet aanwezig zal zijn bij de ceremonie op 14 september: „Op dit moment ben ik bezig met mijn zieke vader en daar gaat nu al mijn prioriteit en tijd naartoe. Ik vind het jammer dat er ophef is over mijn deelname als democratische burger aan een demonstratie ter ondersteuning van de slachtoffers in Gaza. Ik heb altijd met veel liefde en wederzijds respect gewerkt met de Joodse gemeenschap in Amsterdam en dat zal ik ook blijven doen. Wij zijn broeders en zusters en geen vijanden. Met veel liefde heb ik de afgelopen jaren meegewerkt aan de restauratie van de Joodse begraafplaats Zeeburg en dat kunnen mijn Joodse vrienden beamen. Door mijn vakantie kan ik helaas niet naar de opening komen. Maar ik kom graag daarna een keer kijken naar het resultaat van ons gezamenlijke inzet de afgelopen jaren.”

Geen afstand
„Ik neem haar afmelding voor kennisgeving aan. Het is allemaal wel heel opmerkelijk,” zegt David Beesemer, voorzitter Macabbi Nederland. Hij hielp op uitnodiging van Jaap Meijers, voorzitter van de Stichting Eerherstel Joodse Begraafplaats Zeeburg, mee bij het opknappen van de begraafplaats. Eerder gaf hij tegenover het NIW aan van oordeel te zijn dat Elatik moest worden afgebeld. Anders was hij niet van plan naar de bijeenkomst op 14 september te komen.
Beesemer: „Kijk het initiatief om de begraafplaats steun ik van harte. Het was natuurlijk een schande dat Zeeburg zo verwaarloosd was. Het aanvankelijke idee van de stichting Eerherstel Zeeburg was om Joodse en Marokkaanse jongeren samen de graven te laten herstellen en het groen weg te halen. Dit in het kader van verbroedering. Maar het leefde helemaal niet bij de Joodse jeugd die vrijwel volledig uitblonk door afwezigheid. Het hele concept was dus een mislukking,” aldus Beesemer. „En nu stonden wij dus toe dat mede-initiator Elatik kan laten zien hoe goed ze met Joden om kan gaan. Ik ken haar niet maar ik ben absoluut niet te spreken over haar participatie in de in mijn ogen fascistische en ophitsende demonstratie in Den Haag. Ze heeft nog steeds geen nadrukkelijke afstand genomen van het genocide-verhaal. En ze heeft ook nog steeds niet duidelijk afkeurend gereageerd op de hakenkruizen. Dan ben je voor mij dus geen gesprekspartner meer. Maar wie ben ik?”

Kans
Jaap Meijers, voorzitter van de Stichting Eerherstel Zeeburg, benadrukt dat de afmelding van Elatik ‘absoluut niet is ingegeven door een verzoek van de stichting’. „Het is haar beslissing dat ze niet komt,” zegt Meijers. „Ik vind ook niet dat we het Israëlisch-Palestijnse conflict naar Nederland moeten importeren. Uiteindelijk moeten we hier samenleven. En Fatima heeft zich altijd goed gedragen en ze heeft een hoofdrol gespeeld bij het in ere herstellen van de begraafplaats Zeeburg,” zegt Meijers die zich niet veel aantrekt van de kritiek. „Het komt uit de bekende rechtse hoek. Ik heb Loonstein uitgenodigd om te praten, maar daar had hij geen behoefte aan.”
Ook Eron Wolf, voorzitter van de NIHS, laat weten dat de afwezigheid van Elatik niks te maken heeft met de commotie. „Dat kan ik u verzekeren.” Wel geeft hij aan te begrijpen dat mensen moeite hebben met de uitnodiging aan Elatik. „Het leeft in onze gemeenschap. Er zijn mensen die haar gedrag sterk afkeuren, maar ook mensen die haar steunen. We beraden ons over de situatie. We laten ons niet alleen leiden door wat anderen vinden. Ik wil eerst van haar weten wat er precies allemaal gebeurd is en hoe zij er nu, achteraf, naar kijkt. Iedereen moet de kans krijgen om dat te doen, dus zij ook. Elatik, maar ook Marokkaanse jongeren, hebben bijgedragen aan het restaureren van Zeeburg,” zegt Wolf, die verder laat weten dat er hoe dan ook binnenkort een gesprek tussen het bestuur van de NIHS en Elatik zal plaatsvinden om te praten over de ontstane commotie rondom haar persoon.