Opinie door Nausicaa Marbe
De Israëlische cabaretier Yohay Sponder maakt wat los in Nederland. Nadat zijn show gecanceld werd door Boom Chicago, bleek geen enkel podium in Amsterdam bereid hem te programmeren. Er ging nergens een belletje rinkelen omdat een Joodse Israëli overal werd geweigerd. Er vormde zich wel razendsnel een cordon sanitaire tegen deze satiricus die de draak steekt met Joden, Palestijnen, soldaten, terroristen, oorlog en genocide. Kennelijk wordt Sponder niet vergeven dat hij als Jood en Israëli hierover grappen maakt.
Zijn humor valt niet goed in een klimaat waarin oorzaak en gevolg van de Gazaoorlog verwisseld zijn, de beulen van Hamas als helden gelden en alle Israëli’s als medeplichtig aan massamoord. De relativerende, badinerende grappen, de zelfspot, de soms harde, soms contemplatieve humor van Sponder zijn onwelkom in dit land, waarin de antisemitische hetzes op straten, stations, pleinen, universiteiten en zelfs ministeries bepalen hoe men over Joden en Israël denkt.
Verdacht maken
Het duurde niet lang totdat de eerste geleerde via een opinie in de Volkskrant tetterde dat hier geen sprake is van Jodenhaat: Sponder werd niet afgewimpeld om wie hij is, maar om wat hij zegt. Uit de pen van deze Dick Zijp: “Als humorwetenschapper ken ik het onderzoek waaruit blijkt dat harde, grensoverschrijdende humor discriminatie en racisme in de hand kan werken. Met dubbelzinnige grappen kun je bovendien de aandacht afleiden van meer serieuze uitspraken. Tijdens een van zijn optredens ontkent Sponder, bijna tussen neus en lippen door, dat Israël genocide pleegt in Gaza.”
Hoe zou het toch komen dat juist Sponder onder het vergrootglas ligt?
Weet je wat ook tot discriminatie en racisme leidt? Humor verdacht maken als grensoverschrijdend en discriminerend zodra die van een Jood komt die (ook) over Palestijnen grapt. Want als een Palestijn over Joden grensoverschrijdende grappen had gedebiteerd, hadden de volle zalen oorverdovend geklapt. Het overwegend linkse publiek van de overwegend linkse cabaretiers in dit land heeft een abonnement op grensoverschrijdende humor, maar daar hoor je Zijp niet over. Die humor treft vaak rechts Nederland en wordt vast als briljant maatschappijkritisch gezien. Zijp vindt Sponder suspect. Waarom juist hem? Sponder doet niets anders dan wat andere satirici doen, volgens beproefd procedé: hij roept iets gespeeld serieus, iets controversieels, het publiek is in de war, hij gooit wat relativerende of juist aandikkende grappen ertegenaan, test welke kant de lach op gaat, schept daarna meer verwarring met dubbelzinnigheid, om alle kwinkslagen van de ironie te laten zien. Voor Zijp is dat ontkenning van genocide. Ook theater Bellevue, dat Sponder weigerde, kwam met bezwaren tegen de vermeende genocideontkenning en Zijp geeft dat Amsterdamse podium gelijk.
Kwaadwillend
Wordt wat Yohay Sponder zegt echt niet beoordeeld op grond van vooroordelen over wie hij is en waar hij vandaan komt? Zijn woorden worden abusievelijk letterlijk genomen – waarom juist bij hem? – en dat leidt tot morele verontwaardiging. Zijp schrijft verder dat alleen links een deugdelijke discussie over de humor van Sponder kan voeren. Let op: alleen links, dat grotendeels verblind is door Israëlhaat en sympathie heeft voor de strijd van Hamas, mag de Joods-Israëlische komiek ontleden. Vervolgens wordt de dubbelzinnigheid van zijn humor niet gezien als een pluspunt (juist mooi dat hij niet plat of flauw is) maar als verdacht (hij verbergt vast iets). Daardoor krijgen Sponders grappen automatisch een kwaadwillende interpretatie: genocideontkenning en aanzet tot racisme. Hoe zou het toch komen dat juist hij onder het vergrootglas ligt en verdacht wordt van misleiding en kwaadaardigheid? Blijf die vraag stellen, keer op keer.
