Chaos op zijn Saoedisch

Ritz Carlton Riyaad

Het bizarre schimmenspel rond de Libanese premier Saad Hariri lijkt de opmaat naar een oorlog tussen regiogrootmachten Saoedi-Arabië en Iran. Zullen jonge Israëlische soldaten straks de kastanjes uit het vuur moeten halen voor de ambities van het Huis Saoed?

In Riyad, hoofdstad van het woestijnkoninkrijk, heerst een politieke chaos. Maar het is een chaos op zijn Saoedisch. Tientallen leden van de enorme koninklijke familie zijn gearresteerd en zitten vast in een gevangenis aan de westrand van de stad. Nu ja, zo zou je het Ritz Carlton kunnen omschrijven, maar dan is het zonder enige twijfel en met grote voorsprong de meest luxueuze gevangenis op aarde. Prins Mohammed bin Salman heeft ten minste twintig van zijn concurrenten voor de opvolging van zijn dementerende vader, koning Salman (81), opgesloten in letterlijk een gouden kooi. Een van zijn ontelbare neven, prins Mansour, probeerde te vluchten, maar zijn helikopter stortte onder mysterieuze omstandigheden neer. Een ongeluk, liet de regering in Riyad weten, maar weinigen hechtten waarde aan deze lezing.

Sinds vorige week hebben de prinsen in het Ritz Carlton er een opvallende ‘gast’ bijgekregen. De Libanese premier – of ex-premier Saad Hariri, de ontwikkelingen van de komende weken zullen Ritz Carlton, Riyad dat leren – vloog voor overleg naar de Saoedische hoofdstad… om niet meer terug te keren. Aanvankelijk deed het verhaal de ronde dat Hariri vrijwillig afstand had gedaan van zijn ambt en naar Riyad was gevlucht uit angst voor een moordaanslag. Die aanslag zou beraamd worden door de door Iran gesteunde sjiitische terreurbeweging Hezbollah. Helemaal ongegrond leek Hariri’s angst niet, zijn vader en toenmalig premier Rafik Hariri werd op 14 november 2005 gedood met een autobom in Beiroet. Er werd al snel gewezen naar de Syrische regering, en een speciaal VN-tribunaal dat de moord onderzocht vaardigde arrestatiebevelen uit voor vier Hezbollah-leden. (Hezbollah, hoe kan het ook anders, beschuldigde Israël ervan achter de aanslag te zitten.)

Saad Hariri

Marionet
Maar de afgelopen dagen begon het er steeds meer op te lijken dat Hariri’s aftreden – aangekondigd niet in Beiroet maar in Riyad – weleens minder vrijwillig kon zijn dan aanvankelijk werd aangenomen. Hariri’s bewegingsvrijheid is beperkt, hij mag het koninkrijk vooralsnog niet verlaten, zijn vermogen is bevroren (de ex-premier is half-Saoedisch) en zelfs zijn mobiele telefoon en Apple-watch zijn hem afgenomen. Saad Hariri lijkt een marionet te zijn in het grote schimmenspel om de hegemonie in het Midden-Oosten – die tussen het soennitische Saoedi-Arabië en het sjiitische Iran.

De Saoedi’s lijken deze strijd steeds meer te verliezen. Irak, onder Saddam Hoessein door soennieten gedomineerd (al was de dictator zeker geen vriend van het koninkrijk), lijkt nu stevig in de Iraanse invloedssfeer te liggen. In Syrië hebben de door Riyad en andere Golfstaten bewapende en gefinancierde soennitische rebellenmilities de oorlog tegen het door Iran en Rusland gesteunde regime van Bashar al-Assad zo goed als verloren, en het lukt de Saoedi’s zelfs niet de sjiitische Houthi-opstandelingen in het nietige Jemen (het armste land van het Arabisch Schiereiland) eronder te krijgen. Ondanks de inzet van westerse adviseurs, inlichtingensteun van de Amerikanen en grote hoeveelheden Egyptische en andere Arabische troepen (die fungeren als door Riyad betaalde huurlingenlegers), en een massieve bommencampagne, weten de Houthi’s van geen opgeven. Het gevolg: een volledig geruïneerd land, dat dankzij de Saoedische inspanningen op de rand van genocide balanceert. Hulporganisaties schatten dat meer dan een half miljoen Jemenieten aan cholera lijden omdat de Saoedische luchtmacht waterzuiveringsinstallaties blijft bombarderen.

Kortom, het gaat niet goed met de ambities van het Huis Saoed om de heersende macht in het Midden-Oosten en – als hoeder van islams heiligste plaatsen – de moslimwereld te worden. Dus lijkt kroonprins Mohammed bin Salman vastbesloten een streep in het zand te trekken en van Libanon het nieuwe front in de koude oorlog met de ayatollahs in Teheran te maken. Gezien Libanons geschiedenis en demografie speelt Mohammed, volgens ingewijden inmiddels al met de letters MBS omschreven, daarmee een gevaarlijk en potentieel dodelijk spel. Zo’n 40 procent van de Libanezen behoort tot de christelijke maronieten, zij leveren de president, oud-generaal Michel Aoun. 27 procent is soennitisch (met premier Saad Hariri als ex-leider) en 27 procent is sjiitisch (gedomineerd door Hezbollah dat de parlementsvoorzitter levert). De rest is een lappendeken van Druzen, alawieten, Armeniërs, verschillende christelijke groepen en hier en daar zelfs nog een verdwaalde Jood. Om nog maar te zwijgen over de naar schatting twee miljoen Syrische vluchtelingen en bijna een half miljoen Palestijnse ‘vluchtelingen’. Een kruitvat dus.

Mohammed bin Salman

Burgerslachtoffers
En precies daarin dreigt Mohammed bin Salman nu een lont aan te steken. De gematigde Saad Hariri treedt volgens de kroonprins niet stevig genoeg op tegen de groeiende invloed van Iran in het land. Het is waar, Hezbollah zit stevig in het zadel in Israëls noordelijke buurland. President Michel Aoun kan het uitstekend vinden met de sjiitische terreurorganisatie en de gewapende vleugel, de Jihad Raad, lijkt als overwinnaar uit de burgeroorlog in Syrië te komen. Dit is potentieel een enorm probleem voor Israël. Uiteraard is het technologische overwicht van de Israëlische strijdkrachten verpletterend, maar inmiddels hebben Hezbollah-strijders in veel gevallen meer gevechtservaring dan IDF-eenheden, wier laatste serieuze oorlog alweer dik tien jaar geleden is (de beperkte operatie Protective Edge in Gaza in 2014 niet meetellend). Hezbollahs soldaten zijn niet langer aangewezen op klassieke defensieve guerrillatactieken, maar hebben op de slagvelden in Syrië geleerd grootschalige offensieve acties te plannen en uit te voeren.

Bovendien zijn de sjiitische jihadi’s beter bewapend dan ooit. Leveranties door Iran en Rusland, op Syrische opstandelingen buitgemaakte Amerikaanse wapens en natuurlijk de tienduizenden raketten die op Israëls steden en dorpen kunnen worden afgevuurd, maken van Hezbollah een geduchter tegenstander dan de Israëli’s in decennia hebben gehad. Veel politici en generaals in Jeruzalem en Tel Aviv gaan ervan uit dat vroeg of laat het tot een treffen komt en dat dit – wanneer Israël besluit net als in 2006 met grondtroepen Libanon binnen te trekken – zal leiden tot de soort verliezen die de Joodse staat sinds de Jom Kipoeroorlog in 1973, toen meer dan 2500 Israëlische soldaten het leven lieten, te verduren heeft gehad. De vraag is of de Israëlische maatschappij anno 2017 dit soort militaire verliezen nog zal accepteren. Om nog maar te zwijgen over de burgerslachtoffers en economische schade die en regen van (tien)duizenden Hezbollah-raketten op bevolkingscentra teweeg zal brengen.

Partij van de duivel
Het probleem is dat de Saoedi’s er een handje van hebben anderen hun oorlog uit te laten vechten. Dat deden zij al in 1991, toen een door de Amerikanen geleide westerse coalitie buurland Koeweit van Saddam Hoesseins bezetting bevrijdde. De Saoedi’s zelf speelden hierbij militair nauwelijks een rol. Ook de Saoedische inmenging in de strijd in Syrië – volgens veel waarnemers een van de redenen dat een lokale revolutie explodeerde in een regionale massaslachting – is hier een voorbeeld van: Riyad stuurde geld en wapens, maar weigerde zelf direct in het conflict betrokken te raken, zoals Iran, Turkije, de VS en Rusland dat wel deden. De reden hiervoor is dat de Saoedi’s weliswaar over een van de best uitgeruste legers op aarde beschikken, maar dat hun militairen over het algemeen laf, corrupt en incompetent zijn. Dit blijkt nu in Jemen waar westerse huurlingen en troepen uit arme landen als Soedan en Egypte het vuile werk opknappen. En uiteraard worden politici en generaals in Caïro en Khartoum hier rijkelijk voor beloond.

Heeft het huis Saoed iets soortgelijks voor ogen in Libanon? Hoopt Riyad door Saad Hariri als premier te verwijderen en te vervangen door een soennitische havik (Hariri’s broer Bahaa wordt al genoemd als opvolger) op een burgeroorlog tussen soennieten en sjiieten? Het zwakke en verdeelde Libanese leger is geen partij voor Hezbollah (‘partij van God’, maar door de Saoedische beleidsmakers regelmatig als ‘partij van de duivel’ betiteld). Wanneer Libanon volledig onder controle van Hezbollah en daarmee Iran dreigt te komen, zou Israël zich genoodzaakt kunnen zien in te grijpen om de sjiitische terreurbeweging militair vleugellam te maken. Met alle risico’s voor de IDF en de burgerbevolking van dien.

Israël is geen Soedan, ook geen Egypte en de IDF is geen huurlingenleger. De regering van de Joodse staat hangt geen prijskaartje aan de levens van zijn zonen en dochters. Hoe hoog het regime van het Huis Saoed ook bereid is te bieden – gesproken wordt van een volledige normalisering van de betrekkingen, inclusief de enorme winsten die dat de Israëlische economie zou opleveren – een militaire operatie in Libanon zou zelfmoord zijn voor de politici in Jeruzalem die daartoe zouden besluiten. Laten we hopen dat Benjamin Netanyahu en zijn mogelijke opvolgers dit niet uit het oog verliezen.