De anti-Soros

Sheldon Adelson is de kingmaker van de Republikeinse Partij in Amerika. Hoe de nazaat van Oost-Europese Joden via casinomagnaat een van de machtigste mannen van de VS werd.

Een voor een moesten eind 2015 de trotse kandidaten voor het machtigste ambt ter wereld op audiëntie komen in Las Vegas. Leden van het Huis van Afgevaardigden, senatoren, gouverneurs. In de partij wist iedereen: wil je de Republikeinse kandidatuur voor het Amerikaanse presidentschap in de wacht slepen, moet je eerst de ‘Adelson primary’ winnen. Een voorverkiezing binnen de voorverkiezingen, waarin niet de kiezers, maar slechts één man overtuigd moet worden: Sheldon Adelson, casinomagnaat, miljardair en kingmaker.

Vier jaar eerder had Adelson misgegokt en dat zou hem niet nog eens overkomen. In de race van 2012 had hij aanvankelijk de conservatieve houwdegen Newt Gingrich ondersteund met zijn zegen en fabelachtige rijkdom. Maar toen Gingrich’ populariteit snel wegebde, koos Adelson eieren voor zijn geld en schaarde zich achter de kandidatuur van Mitt Romney, favoriet van de partijtop. Adelson had misschien beter op zijn instinct kunnen vertrouwen, Romney bleek in november kansloos tegen president Barack Obama.

In de verkiezingsstrijd van 2016 was de populaire Obama na twee ambtstermijnen geen kandidaat meer en Adelson was vastbesloten niets aan het toeval over te laten. De miljardair had al laten weten tientallen miljoenen dollars in de juiste – lees: zijn – kandidaat te steken om zijn schrikbeeld van nog vier jaar een Democratische president af te wenden. Zonder die miljoenen voor verkiezingsspots op tv, voor campagnestaf of voor de beruchte robocalls – kiezers worden geautomatiseerd gebeld op hun privélijn met de boodschap van de betreffende kandidaat – zou het erg moeilijk worden Hillary Clinton te verslaan.

Vooral senator Marco Rubio uit Florida deed er alles aan Adelsons gezalfde te worden. Hij had al een verkiezingsbijeenkomst gehouden in het Venetian, het casino van de miljardair in Las Vegas. Maar Adelson hield zijn kaarten ditmaal tegen de borst, al waren er vroege aanwijzingen dat hij weinig vertrouwen had in de beroepspolitici die het veld van Republikeinse kandidaten bevolkten en dat hij niet onwelwillend stond tegenover de joker van dat veld: Donald J. Trump. En inderdaad, toen Trump in mei als winnaar uit de voorverkiezingen kwam, schreef Adelson op 13 mei 2016 een opiniestuk in de Washington Post, getiteld: ‘Ik ondersteun de kandidatuur van Donald Trump.

Een casinobaas die een ex-casinobaas steunt in de strijd om het presidentschap, het leek veel Amerikanen een slechte grap. Maar casinobazen weten het een en ander over gokken en kansberekening. Adelson zei dat hij Trump steunde vanwege diens ervaring als ondernemer – een vreemd argument gezien The Donald’s weinig indrukwekkende staat van dienst op dat gebied. Trump was erin geslaagd zijn casino in Atlantic City failliet te laten gaan en had zijn vermogen – afkomstig van het vastgoedimperium van zijn vader – er volledig doorheen gejaagd. Het was niet Trumps ondernemersinstinct dat hem weer op de been had geholpen, maar zijn televisiecarrière. Hoe dan ook, Adelson geloofde in zijn kandidatuur, trok de portemonnee voor Trumps campagne en de rest is geschiedenis.

‘Ik ben ertegen dat rijke mensen proberen verkiezingen te beïnvloeden, maar zolang het kan, doe ik het’

Niet sentimenteel
Hoe wordt een jongen van Joodse afkomst uit de arbeiderswijk Dorchester in Boston de machtigste man achter de schermen van de Amerikaanse politiek? Sheldon Gary Adelson werd op 4 augustus 1933 geboren als zoon van een Joodse vader en een katholieke moeder. De Adelsons waren – net als zo ongeveer heel Boston – diehard Democraten. Sheldon zou later zeggen over zijn overstap naar de Republikeinen: “Ik heb de Democraten niet verlaten, zij hebben mij verlaten.” Zijn zakencarrière doet denken aan een achtbaanrit: een hele serie gefaalde ondernemingen, afgewisseld met verbluffende commerciële successen. Adelson werd net zo gemakkelijk miljonair als dat hij failliet ging. Zijn grote doorbraak kwam in de jaren tachtig toen hij met een aantal partners handelsbeurzen voor de ontluikende computerindustrie organiseerde. In 1995 liep Adelson binnen toen hij zijn aandeel in deze onderneming voor omgerekend een slordige half miljard euro verkocht. Hij was er de man niet naar vroeg te gaan rentenieren. Al eind jaren tachtig had hij het Sands Hotel gekocht, beroemd gemaakt door Frank Sinatra en zijn ‘ratpack’. Adelson was niet sentimenteel, begin jaren negentig liet hij het legendarische hotel slopen om er zijn Venetië-in-casinovorm te bouwen. Inspiratie had hij opgedaan op huwelijksreis in Italië met zijn tweede vrouw, de Israëlische Miriam Farbstein.

De bouw van het Venetian Hotel kostte bijna anderhalf miljard euro. Samen met het tien jaar later gebouwde Palazzo – groter dan het Pentagon in Washington – is Adelsons eigendom in Las Vegas met meer dan zevenduizend kamers het op één na grootste hotel ter wereld. Sheldon Adelson ontgroeide Amerika, dus werd het tijd voor expansie naar het buitenland. In mei 2004 opende het Venetian Macau zijn deuren, het eerste Chinese casino in de stijl van Las Vegas. Met honderdduizend vierkante meter vloeroppervlak is dit het grootste casino en op zes na grootste gebouw op aarde. Het op zeven na grootste staat er vlak naast: het Sands Cotai Central. Eigenaar: Sheldon Adelson. In Singapore bezit hij het hotel-casino-conferentiecentrum Marina Bay Sands, het op twee na duurste gebouw ter wereld. Het vermogen van Adelson wordt op dit moment geschat op 30 miljard euro, wat hem de op zestien na rijkste man van de VS en de op 27 na rijkste ter wereld maakt.

Geen vrienden
Met geld komt invloed, en Adelson heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij bereid is zijn vermogen te gebruiken om die invloed daadwerkelijk uit te oefenen. In een spraakmakend interview met zakenblad Forbes in 2012, waarin de miljardair aankondigde misschien wel 100 miljoen dollar in de tot mislukken gedoemde campagne van Newt Gingrich te willen steken, gaf Adelson een kijkje in zijn persoonlijke, nogal buigzame filosofie over geld en macht: “Ik ben ertegen dat rijke mensen proberen verkiezingen te beïnvloeden, maar zolang het kan, doe ik het. Ik weet dat jongens als Soros het al jaren doen, als het al geen decennia zijn. En zij blijven onder de radar, door een netwerk van ondernemingen te creëren om hun geld door te sluizen. Ik heb mijn eigen filosofie en schaam mij daar niet voor. […] Ik doe het niet via tien verschillende organisaties om mijn naam te verbergen. Ik ben trots op wat ik doe en probeer niet weg te lopen voor de verantwoordelijkheid.”

De vergelijking met George Soros ligt voor de hand: beiden Joodse miljardairs, tegenpolen op links en rechts. De twee zijn geen vrienden. Adelson stak miljoenen in de conservatieve organisatie Freedom Watch. Dat is de tegenhanger van het progressieve MoveOn.org, waarvan Soros een belangrijke donor was. Met zijn donatie wilde Adelson de invloed van de Hongaarse Amerikaan binnen de perken houden. De twee lijken politiek elkaars spiegelbeeld: terwijl Soros miljoenen steekt in linkse en anti-Israëlische activiteiten, financiert Adelson rechtse en pro-Israëlische organisaties. Beide mannen worden gedemoniseerd door hun tegenstanders, Adelson niet minder dan Soros, waarbij het opvalt dat critici van Soros vaak – al dan niet terecht – van antisemitisme worden beschuldigd, maar vijanden van Adelson – al dan niet terecht – zelden. Ook in de VS zijn veel media blind aan het linkeroog als het om Jodenhaat uit progressieve hoek gaat.

Dit laatste was een van de redenen dat Adelson, deels beïnvloed door zijn vrouw Miriam, zich afwendde van de Democraten. Ze waren hem te kritisch geworden over Israël. Daarnaast gelooft de miljardair dat het liberale economische beleid van de Republikeinen burgers een grotere kans geeft hun potentieel te benutten en welvaart voor zichzelf en hun gezinnen te vergaren. Naast de campagnes van Republikeinse politici ondersteunt Sheldon Adelson met zijn miljoenen de strijd tegen de legalisering van marihuana. Hij beschouwt wiet als een eerste stap op weg naar verslaving aan harddrugs. Zijn zoon Mitchell stierf in 2005 aan een overdosis heroïne en ook zoon Gary (beiden uit Adelsons eerste huwelijk) kampte met een drugsverslaving. De financiering van de strijd tegen een andere verslaving, online gokken, heeft ongetwijfeld een minder altruïstisch motief: cybergokspellen zijn immers directe concurrenten van Adelsons casino’s.

Van corruptie beschuldigd
Je wordt geen miljardair in Las Vegas – en al helemaal niet in China – zonder af en toe de regels te buigen… of te breken. Beschuldigingen van steekpenningen aan ambtenaren horen bij het zakendoen in de casinowereld. Sheldon Adelson vormt hierop geen uitzondering, maar met 30 miljard euro op de bank kun je je goede advocaten veroorloven. Daar kwam onder andere de Britse Daily Mail achter, toen de krant in 2008 veroordeeld werd wegens laster en een schadevergoeding van ruim 4 miljoen euro aan Adelson moest betalen. De Mail had de casinobaas van corruptie beschuldigd, het geld schonk hij aan een Londens ziekenhuis.

Wat doe je als de pers het je moeilijk maakt en je een paar miljard te spenderen hebt? Dan koop je kranten. Adelson deed het eind 2015 in Las Vegas met de Review-Journal. Het feit dat zijn naam zolang mogelijk geheim werd gehouden bij de overname én dat hij volgens analisten veel te veel betaalde voor de krant, deed experts vermoeden dat Adelson meer in positieve berichtgeving dan in een positief financieel resultaat was geïnteresseerd. Eerder bouwde hij al een media-imperium op in Israël met belangen in de gratis dagbladen Israeli en Israel Hayom, de grootste krant van het land.

Het gaat Adelson gelukkig niet uitsluitend om de centen. Net als zijn nemesis George Soros steekt de magnaat miljoenen in onderwijs en ziekenhuizen. Een van zijn favoriete goede doelen is Birthright Israel, een organisatie die reizen voor jongeren naar de Joodse staat organiseert. En alleen al in 2006 schonk hij meer dan 20 miljoen euro aan Yad Vashem. Maar het meest spraakmakend blijven Adelsons bijdragen aan de Amerikaanse politiek. Hij zou liefst 20 miljoen dollar (trek daar tien procent af voor het bedrag in euro’s) aan Trumps succesvolle verkiezingscampagne in 2016 hebben bijgedragen. Om vervolgens nog eens 5 miljoen dollar uit te trekken voor het inauguratiefeestje van ‘zijn’ president – iets wat geen andere donateur ooit had gedaan.

Voor wat hoort wat
Toch is Sheldon Adelson geen politieke koning Midas: niet alles wat hij aanraakt, verandert in goud. De 100 miljoen euro die hij spendeerde aan conservatieve kandidaten kon een forse nederlaag van de Republikeinen bij de midterm-verkiezingen in 2018 niet voorkomen. De relatie tussen Adelson en Trump leek in augustus dit jaar een forse deuk opgelopen te hebben, nadat nieuwsblad Politico had bericht over een woedend telefoongesprek tussen de twee. Trump beschuldigde zijn mecenas ervan te weinig voor hem te doen in het verkiezingsjaar. Republikeinse leiders schrokken zich een ongeluk over het nieuws van de president die de hand bijt die hem voedt – talloze partijkandidaten zijn van Adelsons vrijgevigheid afankelijk. En dat terwijl eerder dit jaar de schattingen over de bijdragen aan Trumps herverkiezingscampagne tot de hemel reikten: 100 miljoen dollar, 200 miljoen dollar… Op dit moment is het onduidelijk in hoeverre Adelson nog bereid is in de buidel te tasten na de in zijn ogen ongetwijfeld ondankbare beschuldiging van de president aan zijn adres.

Adelson zal weinig keuze hebben dan opnieuw zijn geld op Trump te zetten – letterlijk

Toch zal de miljardair weinig keuze hebben dan opnieuw – letterlijk – zijn geld op Trump te zetten. Adelson is in het Democratische kamp zo gehaat dat hij van Joe Biden, als die president wordt, niets hoeft te verwachten. Want de relatie tussen donateur en politicus werkt natuurlijk twee kanten op: voor wat hoort wat. In februari 2017 probeerde Trump tijdens een rondje golf de Japanse premier Shinzo Abe over te halen de Japanse casinomarkt te openen voor Amerikaanse ondernemers. Meer specifiek – en tot verbazing van Abe – voor Sheldon Adelson. De omvang van de Japanse markt wordt op zeker 25 miljard euro geschat. Eerder had Trumps nieuwe belastingwet Adelsons bedrijf Las Vegas Sands Corporation meer dan een miljard euro aan voordeel opgeleverd. Bij dit soort bedragen is 100 miljoen voor een verkiezingscampagne natuurlijk een fooi. Of een zeer lucratieve investering.