Aan de vooravond van de grootste treurdag van de Joodse kalender, 9 av, brak onlangs opnieuw oorlog uit in Israël. Ik woon er nu ruim anderhalf jaar, dus dit is mijn tweede oorlog sinds de vorige lente. De lengte van je nieuwe verblijfplaats meet je hier niet alleen in jaren, maar net zo goed in oorlogen, de erupties van de vulkaan waar we in feite met z’n allen omheen dansen.
Hoe toepasselijk is het, dat Gaza juist op deze dag weer raketten afvuurde op Israël. 9 av is allereerst de dag waarop de tempel, de heiligste plaats op aarde in het jodendom, werd verwoest: de eerste door de Babyloniërs, de tweede door de Romeinen. In de loop van de bijna tweeduizend jaar na de vernietiging van de tweede tempel herdenken we ook andere rampen die zich op of rond 9 av voltrokken, waaronder het einde van de eerste kruistocht in Jeruzalem (1099), de verbanning van Joden uit Spanje in 1492 en het begin van de deportaties uit het getto van Warschau naar Treblinka.
Moeders
In de traditie van de dag wordt er gevast en dicht bij de grond gezeten ten teken van rouw. Het boek Eecha (Klaagliederen), dat op 9 av in sjoel wordt gelezen, vergelijkt Jeruzalem met een onteerde vrouw, totaal in de steek gelaten door God en al haar medestanders. Er is überhaupt geen gebrek aan afschuwelijke beelden, zoals dat van moeders die ten einde raad hun eigen kroost opeten van de honger. Het lezen of horen van de klaagliederen geeft op zijn minst een unheimlich gevoel.
Als je niet helder onder ogen ziet wat er mis is gegaan, heb je niet echt hoop op een betere wereld
Tegelijkertijd is het niet gemakkelijk om als modern mens echt te voelen hoe gebroken Jeruzalem volgens de overlevering nog steeds is. Wie kan zich na tweeduizend jaar ballingschap het gemis van de tempel wezenlijk voorstellen? Jeruzalem, de enige Israëlische stad die ik mijn stad kan noemen, heeft op iedere straathoek ten minste één peuter- of kleuterschool en een sjoel. Ik zie hier vaak in een uur meer moeders met jonge kinderen dan op een hele dag in Nederland. Jeruzalem is in alle gebedenboeken de Heilige Stad, maar het is ook de stad waar mijn vrienden en ik boodschappen doen, rekeningen betalen en lang (lang!) in de rij staan bij het gemeenteloket.
Zeker als je je binnen de grenzen van het westelijke stadsdeel beweegt en er geen conflict heerst, is het voor veel bewoners redelijk eenvoudig zich in een gewone stad te wanen. De Joodse staat bloeit en wordt door de bevolkingsgroei steeds meer het onbetwiste centrum van de Joodse wereld.
Schuilkelders
Toch zijn we er zonder vrede nog lang niet. De recente beelden van moeders met jonge kinderen, vooral in het zuiden van het land, die vanwege de raketaanvallen ’s nachts in helwit verlichte schuilkelders zonder ramen moeten slapen, blijven hartverscheurend. Telkens weer is er een generatie die wordt belast met zowel nieuwe oorlogen als de nasleep die de oorlogen van de ouders achterlaten.
Misschien is dat voor mij nog de duidelijkste les van deze 9 av: als je niet helder onder ogen ziet wat er mis is gegaan, heb je niet echt hoop op een betere wereld. Ik woon op een plek die onder andere door de oorlogen imperfect is, maar juist daardoor kan ik hopelijk een klein verschil maken. Vooralsnog probeer ik het.
Heeft u dit artikel met plezier gelezen? Met een abonnement op het NIW krijgt u toegang tot columns, opinies, analyses, nieuws – en achtergrondverhalen. Kies hier wat het beste bij u past.
Abonneer op het NIW
