Het zou tot een schreeuwpartij gekomen zijn bij het overleg tussen Benjamin Netanyahu en de leiding van de IDF. “Het lijkt wel of het leger het land bestuurt,” zou de premier de bevelhebbers van de land- en luchtmacht, de generaals Herzi Halevi en Tomer Bar, toegesnauwd hebben. “Jullie brengen schade toe aan de geloofwaardigheid van onze afschrikking, waarom zorgen jullie voor zulke krantenkoppen?” Het kwam blijkbaar niet in Netanyahu op dat het niet de generaals zijn, maar dat hij het zelf is die door zijn land politiek te verscheuren de Joodse staat in gevaar brengt en Israëls vele vijanden in de kaart speelt.
“Het is onze verantwoordelijkheid ons uit te spreken wanneer de conditie van het leger in gevaar is,” kaatsten de generaals terug, meldden verschillende Israëlische televisiestations. De IDF-leiding is bezorgd om de naar schatting tienduizend reservisten, van wie velen op cruciale militaire functies, die hebben aangekondigd niet langer te zullen opkomen omdat zij vinden dat hun land afglijdt naar een dictatuur. Maar dat is niet het enige gevaar voor de IDF. Steeds meer leden van Netanyahu’s coalitie proberen de schuld van de problemen bij de legerleiding te leggen.
Dienstplicht
Een voorbeeld van hen – hoewel geen lid van de regering – is Netanyahu’s extremistische zoon Yair. Hij noemde generaal Halevi deze week ‘de slechtste IDF-stafchef ooit’. Minister van Defensie Yoav Gallant zag zich genoodzaakt in te grijpen door zich achter Halevi te scharen en zelfs de premier nam het op voor de generaal, zonder overigens zijn zoon bij naam te noemen. De grootste schade voor de IDF op lange termijn komt van het ultraorthodoxe kamp, waar de twee religieuze partijen – Shas en Verenigd Tora Jodendom – een wetsvoorstel voorbereiden dat alle charediem zal vrijstellen van de dienstplicht. Nu het hooggerechtshof wetten niet meer op redelijkheid mag toetsen, ziet de ultraorthodoxie haar kans schoon dit dossier voor eens en altijd uit de weg te ruimen.
‘De premier spreekt krachtig, maar zelfs als hij dat doet, schreeuwt hij niet’
Netanyahu wil op de rem trappen, maar de vraag is of hij de radicalen in zijn kabinet nog in de hand heeft. Of zelfs die in zijn eigen partij, want Likoedminister van Justitie Yariv Levin wil haast maken met verdere ‘hervormingen’, vooral met het onder regeringscontrole brengen van de benoemingscommissie voor opperrechters. Dat dit defensie nog verder in de verdrukking zal brengen, lijkt Levin weinig te interesseren. Netanyahu durft en wil tot nu toe niet tegen zijn minister van Justitie in te gaan.
Bibi zelf ontkent overigens tegen zijn generaals geschreeuwd te hebben, getuige de opvallende verklaring van zijn woordvoerder: “De premier spreekt krachtig, maar zelfs als hij dat doet, schreeuwt hij niet.”
Kantelpunt
Intussen maken de demonstranten tegen het regeringsbeleid zich op voor wat zij zien als het kantelpunt: blijft Israël een democratische rechtsstaat of zal het land afglijden naar een dictatuur? Nu is die vraag nog hypothetisch, maar mogelijk al binnen een maand zal het hooggerechtshof zich uitspreken over de wettelijkheid van het verbod op redelijkheidstoetsing. Als de opperrechters dit buiten werking stellen, ligt de bal bij de regering, die tot nu toe weigert te verklaren dat zij zo’n uitspraak zal respecteren. Doet de coalitie dat niet, dan willen de demonstranten het land volledig stilleggen met betogingen, blokkades en een algemene staking.
De betogers houden druk op de ketel. Ook afgelopen zaterdag gingen Israëli’s op 150 locaties in het hele land massaal de straat op, alleen in Tel Aviv al zo’n honderdduizend. Veel burgers vragen zich bezorgd af wat er gebeurt als de regering een vonnis van de opperrechters naast zich neerlegt. Tegenstanders van Netanyahu zien dit scenario als een staatsgreep en vrezen dat dit het begin van een geweldsspiraal zal betekenen, die kan eindigen in een burgeroorlog. Zeker als de extreemrechtse minister van Veiligheid Itamar Ben-Gvir de politie hard laat optreden tegen demonstranten, dreigt dit doemscenario steeds meer een serieus risico te worden.
Foto: Gili Yaari/Flash90
Abonneer op het NIW
