Het broeit binnen de orthodox-Joodse gemeente van Amsterdam (NIHS). Veel leden willen af van de opperrabbijn, onder andere wegens een conflict met de rituele slachter. Maar voorlopig verandert er niks aan zijn positie. Door: Joram Bolle
Minstens twee keer per jaar komt de Raad van Toezicht van de NIHS bij elkaar voor een vergadering. In dit orgaan zitten vertegenwoordigers van de verschillende sjoelgemeenschappen. Afgelopen keer was de bijeenkomst misschien wel extra belangrijk. Op 29 maart besprak de Raad van Toezicht zaken die direct raken aan de toekomst van de NIHS: onder andere de lidmaatschapstructuur van de Joodse gemeente, de huidige stand van zaken rond de rituele slacht, die sterk onder druk staat door interne conflicten, en, daarmee samenhangend, de positie van Aryeh Ralbag, de omstreden New Yorkse opperrabbijn van Amsterdam. Vooral de ergernis over de situatie rond de sjechita, de rituele slacht, en de rol van Ralbag daarin, liep sinds begin dit jaar zo hoog op dat verschillende leden van de Raad van Toezicht het liefst niet tot de vooraf vastgestelde datum van 29 maart wilden wachten om het er in de Raad van Toezicht over te hebben. Een verzoek tot een spoedvergadering werd door de voorzitter van de Raad van Toezicht, Joop Krant, echter niet gehonoreerd. Krant: „Ik zag het spoedeisende karakter niet in van de aanvraag. Ten eerste omdat er een aantal weken later al een vergadering gepland stond, maar ook omdat het bestuur mij verzekerde dat de kosjere vleesvoorziening gewaarborgd was. En de Raad van Toezicht gaat niet over arbeidsconflicten. Alleen over inhoudelijke kwesties rond de sjechita kunnen we vragen stellen.”
Import uit Polen
Eerder berichtte het NIW dat er een langlopend conflict speelt tussen opperrabbijn Ralbag en de enige Nederlandse sjocheet, Motti Rosenzweig, die in dienst van de NIHS al jaren de rituele slacht verzorgt. Begin januari escaleerde het conflict toen Ralbag in Nederland was. Ralbag, zo vertelden ingewijden het NIW, wilde van Rosenzweig af. Als gevolg daarvan meldde de sjocheet zich ziek. Om de sjechita toch te kunnen laten doorgaan, besloot de NIHS buitenlandse slachters in te vliegen. Dat kost klauwen vol geld, waarop de NIHS na ging denken over alternatieven. Bronnen meldden het NIW dat er overwogen wordt om vlees vanuit Polen te importeren om aan de vraag te kunnen voldoen. Dat zou grote gevolgen hebben voor Nederlands enige kosjere slagerij Marcus, omdat er daarmee geen of minder vers vlees beschikbaar zou zijn, dat ook minder aantrekkelijk is om te exporteren. Een deel van de omzet haalt Marcus uit de verkoop aan het buitenland van in Nederland geslacht vlees. Al met al reden voor de Raad van Toezicht het dagelijks bestuur van de NIHS over de achtergrond van het sjechitaconflict om opheldering te vragen. Maar het bleef bij troebelheid. Vicevoorzitter van de NIHS, David Brilleslijper: „We hebben gezegd dat het arbeidsconflict geen gevolgen heeft voor de sjechita in Nederland, die is gegarandeerd. Verder hebben we over de aard van het conflict geen uitspraken gedaan. De Raad van Toezicht gaat ook niet over personeelszaken van de NIHS.”
Knokploeg
Ralbag wordt niet alleen bekritiseerd vanwege het conflict met slachter Motti Rosenzweig. Hij is al jaren onderwerp van menige controverse binnen de orthodox-Joodse gemeenschap van Amsterdam. In 2012 werd hij door de NIHS geschorst omdat hij uit hoofde van zijn functie als Amsterdamse opperrabbijn een verklaring ondertekende waarin stond dat homoseksualiteit genezen kan worden. Voordat de nieuwe sjoel in Amstelveen in 2012 geopend werd, vond Ralbag dat er voor drie ton een vrouwenbalkon gebouwd moest worden, in plaats van alleen een afscheiding tussen het mannen- en vrouwengedeelte, terwijl de gemeente amper geld had. Dat balkon kwam er niet, maar Ralbags gedrag veroorzaakte veel irritatie. Op Amerikaanse bodem is er de controverse rondom Triangle K, Ralbags certificeringsbedrijf voor kosjere producten. Dat zou met de pet gooien naar het kasjroet, de regels over wat kosjer is en wat niet. De ruzie met sjocheet Rosenzweig betekende voor sommigen de druppel. In de vergadering van 29 maart werd daarom door een paar RvT-leden een punt op de agenda gezet zo spoedig mogelijk te breken met opperrabbijn Ralbag. Daarbij werd onder andere ook gezwaaid met Amerikaanse rechtbankdocumenten. In Amerika loopt een juridische procedure tegen de orthodoxe rabbijn Mendel Epstein. Hij zou de leider geweest zijn van een soort knokploeg die mannen tegen betaling kidnapte en mishandelde om ze te dwingen hun vrouwen een scheiding toe te staan. Binnen de Joodse wet kan een vrouw alleen scheiden als de man dat goedkeurt met een zogeheten get. In het proces tegen Epstein werd Ralbag ook opgeroepen te getuigen, blijkt uit documenten van de rechtbank die in het bezit zijn van het NIW.
Draai van bestuur
Volgens een aantal leden van de Raad van Toezicht zijn dit geen zaken waarmee de Amsterdamse orthodox-Joodse gemeente geassocieerd moet kunnen worden. Hun plan om per direct afscheid te nemen van Ralbag kon echter niet op een meerderheid rekenen binnen de Raad. Wel geeft het NIHS-bestuur aan dat de rol van Ralbag gaat veranderen. „Vanaf 20 april zullen de rabbinale dagelijkse activiteiten van rav Ralbag teruggeschroefd worden,” zegt David Brilleslijper. „We hebben afgesproken dat die door het rabbinaat worden overgenomen. Daarbij moet je denken aan zaken rond bijvoorbeeld echtscheidingen, maar ook het kasjroet. Rav Ralbag blijft opperrabbijn tot en met eind 2017.” Dat lijkt een draai van het NIHS-bestuur. Eind februari zei voorzitter Eron Wolf in het NIW nog dat Ralbag vanaf eind dit jaar geen opperrabbijn meer zou zijn. En ondanks dat zijn takenpakket wordt overgedragen, zal er concreet amper iets veranderen, vertellen bronnen het NIW. Omdat Ralbag in New York woont en maar een paar keer per jaar in Nederland is, bemoeit hij zich sowieso niet dagelijks met de NIHS. En van het rabbinaat maakt onder andere ook rabbijn Eliezer Wolff deel uit. Ingewijden noemen Wolff, die in de praktijk al de dagelijkse leiding over het kasjroet heeft, een verlengstuk van Ralbag. Volgens David Brilleslijper neemt Wolff een aantal taken over van Ralbag, zonder daar specifiek op in te gaan.
Koepelleden
Naast de positie van opperrabbijn Ralbag stonden er een aantal andere zaken op de agenda die voor wrevel zorgen bij leden van de Raad van Toezicht. In 2013 maakte de NIHS een bestuurlijke vernieuwing door, de zogeheten NIHS 2.0. Daarbij werd een groot deel van de taken overgeheveld van het centrale bestuur naar de sjoels zelf. Leden werden verzocht zich rechtstreeks aan te sluiten bij één van de sjoels. Mensen die dat niet wilden, werden ‘koepelleden’: wel lid van de NIHS, niet van een sjoel. Bijna de helft, zo’n 45 procent, van de NIHS-leden is koepellid. Het NIHS-bestuur wil het koepellidmaatschap het liefst afschaffen, staat in een discussiedocument dat in de vergadering van de Raad van Toezicht besproken is. Men krijgt twee mogelijkheden: zich vrijwillig aansluiten bij een sjoel of door de NIHS bij een sjoel worden ingedeeld. Maar veel mensen zijn juist koepellid omdat ze zich niet bij een sjoel willen aansluiten. Vicevoorzitter David Brilleslijper: „Het was bij het begin van de NIHS 2.0 een soort halfslachtig besluit de sjoelgemeenschappen als centrum van de NIHS te kiezen, maar leden ook de mogelijkheid te geven koepellid te worden. Om de sjoelgemeenschappen te versterken, moeten we nadenken of we de aparte status van koepelleden wel willen behouden. Dat hebben we in de discussie in de Raad van Toezicht stevig neer willen zetten, door te zeggen dat we alle koeppelleden in de sjoelgemeenschappen willen opnemen.” Er is nog geen beslissing genomen over het daadwerkelijk afschaffen van het koeppellidmaatschap.
Weinig democratisch
En dan speelt er nog de kwestie rond een nieuw bestuur. Op 1 mei loopt het mandaat van het huidige bestuur af. Binnen de Raad van Toezicht klinkt kritiek dat er medio april nog steeds niks bekend is over de verkiezing van een nieuw bestuur. David Brilleslijper: „Wij blijven aan tot er een nieuw bestuur gekozen is. Alleen voorzitter Eron Wolf heeft aangegeven zeker niet meer voor een nieuwe termijn beschikbaar te zijn en stopt aan het eind van onze reglementaire periode per 1 mei. Dan neem ik als vicevoorzitter zijn taken over.” Voorzitter Joop Krant van de Raad van Toezicht is verantwoordelijk voor het in gang zetten van de procedure om een nieuw bestuur te benoemen. Samen met het oude bestuur en een commissie bestaand uit een aantal leden van de Raad van Toezicht zal Krant een bestuur voordragen dat dan nog door de hele Raad van Toezicht moet worden goedgekeurd. Die procedure vinden sommige leden van de Raad van Toezicht weinig democratisch, zeggen ingewijden. Joop Krant: „Ik denk niet dat we voor het kiezen van een nieuw bestuur terug moeten naar de partijstructuur van de NIHS oude stijl. Het is van belang dat het nieuwe bestuur bestaat uit competente mensen die het ook goed met elkaar kunnen vinden. We nemen de tijd om dat zorgvuldig te formeren.”
Abonneer op het NIW
