Gett: the divorce trial of Viviane Amsalem geeft het begrip vechtscheiding een heel nieuwe betekenis. De film legt op hartverscheurende wijze de positie van de vrouw in de Israëlische samenleving bloot.
Ik heb een reden nodig!” Het beet dien, de rabbinale rechtbank die beslist over het al dan niet verlenen van een echtscheiding, is onverzettelijk. Om een echtgenote een get, een echtscheidingsbrief, te overhandigen moet er sprake zijn van ontrouw, huiselijk geweld of grove verwaarlozing. Maar Viviane Amsalem (Ronit Elkabetz) wordt niet geslagen of bedrogen. Ze houdt simpelweg niet meer van haar man, Elisha (Simon Abkarian). Al jaren wonen ze niet meer onder één dak, hun kinderen zijn volwassen. De sfeer in huis was hatelijk, er heerste wederzijdse minachting. En toch wil Elisha haar niet laten gaan, uit trots, maar ook uit schaamte. Een scheiding zou een publieke vernedering betekenen. En zolang de man niet instemt, wordt er niet gescheiden. Op deze manier is een patstelling ontstaan die het begin vormt van een vijf jaar durend echtscheidingsproces. Een juridisch schaakspel tussen de getergde Viviane en de onuitstaanbaar koppige Elisha.
Subliem acteerwerk
Een slepend scheidingsproces klinkt misschien niet als de premisse voor een heel boeiend verhaal. Toch is Gett de beste film van dit moment. Ten eerste komt dat door het sublieme acteerwerk van Ronit Elkabetz, die gevaarlijk laveert tussen stoïcijns en wanhopig. Samen met haar broer Shlomi schreef en regisseerde Ronit het verhaal, losjes gebaseerd op de scheiding van hun ouders.
In de regie is over alles nagedacht: iedere scène wordt gezien vanuit het perspectief van één van de personages, waardoor je als kijker echt het gevoel krijgt aanwezig te zijn bij de rechtszaak. Doordat vrijwel de hele film zich afspeelt binnen de muren van een achenebbisj zaaltje, ervaar je zelf het claustrofobische karakter van het proces. Gelukkig wordt dit hoge Kafka-gehalte gecompenseerd door een knulligheid die doet denken aan een aflevering van De Rijdende Rechter. De sjlemiel van een griffier en diverse hysterische getuigen zorgen voor de broodnodige humor.
Afgezien van de cinematografische kwaliteiten zegt Gett veel over de Israëlische maatschappij, met al haar tegenstellingen: seculier versus religieus, asjkenazisch versus sefardisch (het echtpaar en hun advocaten zijn van Marokkaanse afkomst, de rechters asjkenazisch). Maar bovenal: man versus vrouw. Shlomi en Ronit Elkabetz maakten eerder al To Take a Wife (2004) en Seven Days (2008) over de positie van de vrouw in Israël. Gett is het laatste deel in de trilogie.
Heilige taak
„Wanneer een vrouw ja zegt onder de choepa,” zegt Ronit Elkabetz in een interview, „wordt haar in feite het recht op echtscheiding ontnomen. De man beslist of die er komt. De wet geeft de echtgenoot onevenredig veel macht. De rabbijnen beweren alles te doen om de vrouw te helpen, maar de werkelijkheid is anders. Het is hun heilige taak om al het mogelijke te doen om een Joods gezin te behouden. Ze zijn terughoudend om persoonlijke wensen boven hun religieuze plicht te laten prevaleren.” En in een ander interview: „Deze ellende kan worden voorkomen als echtscheiding niet wordt geregeld op basis van een vierduizend jaar oude religieuze wet.”
Op het Jerusalem Film Festival won Gett de Haggiag Award voor Beste Film, de publieksprijs en de prijs voor de Beste Acteur (Menashe Noy). En terecht; er is weinig op de film aan te merken. Dat hij soms langdradig aanvoelt, is functioneel. Door de voortdurende herhaling voel je de frustratie van Viviane groeien, tot het punt dat ze barst.
En toch zal er bij veel Joodse kijkers één vraag knagen, het aloude mantra: ‘is dit goed voor de Joden?’ Welk beeld schept dit voor niet-Joodse kijkers? Straks denkt iedereen nog dat Israël een achterlijk land is met absurde, achterhaalde wetten. Maar dat is nu juist wat broer en zus Elkabetz beogen: de werkelijkheid aan de kaak stellen dat er in Israël geen burgerlijk huwelijk bestaat, dus ook geen burgerlijke scheiding. Dat ook niet-gelovigen afhankelijk zijn van een religieuze rechtbank die erop toeziet dat patriarchale wetten die teruggaan op de Tora worden nageleefd. Ronit en Shlomi Elkabetz dwingen je met Gett: the divorce trial of Viviane Amsalem op pijnlijke, maar o-zo-ontroerende manier daarover na te denken.
Abonneer op het NIW
