Jarenlang was Dirk Mulder de onomstreden, zeer gewaardeerde directeur van Herinneringscentrum Westerbork. Ik zeg wel eens gekscherend ‘mijn’ Westerbork omdat mijn moeder, nadat ze begin 1945 alsnog was opgepakt op haar onderduikadres, in april 1945 tot de paar honderd Joden behoorde die in Westerbork zijn bevrijd. Westerbork staat met Auschwitz en Sobibor symbool voor de moord op meer dan 105.000 Nederlandse Joden. Punt. Kamp Westerbork was een schandplek tussen 1942 en 1945 in onze vaderlandse geschiedenis en bleef dat toch min of meer dankzij Nederlandse regeringen ook ver na de oorlog, realiseerden dochter Barbara en ik ons toen we onlangs voor het jubileumnummer van Helden vader en zoon Victor en Giovanni van Bronckhorst interviewden. Gio: “Mijn moeder is in 1957 geboren in Westerbork, daar werden na de oorlog alle Molukkers ondergebracht. Ik realiseer me nu pas dat mijn opa daar elf jaar in barakken heeft gewoond.”
Vorige maand heeft de familie van de ex-international en ex-trainer van Feyenoord een bezoek gebracht aan Westerbork. “We waren met tachtig familieleden. We waren op de geboorteplek van mijn moeder, op de plek waar mijn grootouders werden opgevangen na hun vertrek van de Molukken en tegelijk op de plek waar de Joden werden heengevoerd voordat ze naar vernietigingskampen werden gestuurd. Het is voor ons daarom een andere plek dan het voor Joden is. Een oom zei dat hij als kind speelde waar nu het in glas gegoten huis staat van de voormalige kampcommandant Gemmeker. Dat gaf ons allemaal een heel dubbel gevoel en maakte ons heel nederig. We vonden het heel indrukwekkend.” Van dat Westerbork heeft Dirk Mulder met zijn staf de afgelopen 35 jaar een indrukwekkend museum en bezoekerscentrum gemaakt.
Nivellering
Daarvoor verdient hij alle lof, dus zou je een mooi en waardig afscheid verwachten, maar zo ziet Mulder dat niet, getuige de koppen boven recente interviews met hem: ‘Directeur Westerbork stopt op “een dieptepunt”’ (NRC Handelsblad) en ‘Het ongelukkige afscheid’ (de Volkskrant). De vraag is in hoeverre Mulder zelf debet is aan deze negatieve associaties. Eerst was daar de spontane uitnodiging twee jaar geleden voor een lezing in ‘mijn’ Westerbork van Isabel van Boetzelaer die in haar boek Oorlogsouders (2017) een lans brak voor haar SS-vader en nazigrootvader. Het boek was gepresenteerd door het prominente lid van de Raad van Advies van Westerbork, sinds kort doctor Ad van Liempt, die meeslepend sprak over het toeval dat je of bij de SS of bij het verzet bracht. Dat dr. Van Liempt met dit voorbeeld van nivellering van de berichtgeving over de oorlog impliciet de pleegouders van mijn broer, Jelle en Jeltje de Vries uit Oudega, grof beledigde, nemen we voor lief. Al snel onthulde Maarten van Voorst tot Voorst dat Isabel van Boetzelaer een door dr. Van Liempt gelegitimeerde leugenaar was. Sterker, schrijfster Chaja Polak ontdekte dat een lid van het later beruchte ‘commando van Van Boetzelaer’ haar ouders na verraad van huis had gehaald. Polak schreef daarop het indrukwekkende De man die geen hekel had aan Joden (2018), waarin ze beschrijft dankzij wie haar vader werd vermoord.
Maar waar het in deze column over Dirk Mulder om gaat: terwijl Isabel van Boetzelaer meteen spontaan werd uitgenodigd voor een lezing in zijn Westerbork, werd Chaja Polak na verschijning van haar boek genegeerd door ‘mijn’ Westerbork, totdat de spontane actiegroep ‘Polak naar Westerbork’ in beweging kwam. Polak heeft Dirk Mulder zijn houding tegenover Van Boetzelaer en tegenover haarzelf altijd zeer nagedragen, ondanks zijn aanwezigheid bij Polaks optreden in Westerbork. Van Liempt nam later noodgedwongen afstand van het boek van Van Boetzelaer. Maar zoals bleek tijdens de lezing van Polak in Westerbork, de schade die hij met het promoten van het boek had aangericht, was voor Polak, Maarten van Voorst tot Voorst, Rob Moscou, vrijwilliger bij Yad Vashem, prof. dr. Louise Fresco en vele anderen zo onherstelbaar groot dat zij maanden geleden al meenden dat het Van Liempt gesierd zou hebben als hij per onmiddellijk was teruggetreden als lid van de Raad van Advies van ‘mijn’ Westerbork. Daarover zweeg Mulder, toen.
Fuck you
Tenslotte is het vertrek van Mulder overschaduwd door pijnlijke verwijten over en weer rond de zogenaamde Nacht van de Vluchteling die in Westerbork zou starten, waarover het NIW uitgebreid berichtte en die uiteindelijk werd afgelast. In zijn afscheidsinterviews zegt Mulder nu dat hij de afgelopen maanden niet alleen is uitgemaakt voor NSB’er, antisemiet en Holocaustontkenner en zelfs is bedreigd met een nekschot, maar ook bedreigende mails ontving uit Joodse hoek. Walgelijk, verderfelijk, zelfs schofterig. Maar waarom zien we die mails niet? Door de combinatie ‘bedreigingen’ en ‘uit Joodse hoek’, waarvan later weer half afstand is genomen, is er een vaag verwijt aan Joden blijven zweven boven het naderende afscheid. Vervelend, want dreigen hoort niet bij onze Joodse manier van debatteren.
In het radioprogramma OVT afgelopen zondag 15 juni sprak Mulder desgevraagd weer over die (Joodse) bedreigingen die zo ernstig waren dat ze “overleg met politie en de burgemeester noodzakelijk maakten”. Mulder: “Zijn het loze dreigementen en dan denk ik nog niet eens zozeer aan fysieke bedreigingen, maar meer aan iemand die schrijft dat hij wilde komen in concentratiekamppak met de Jodenster op. Dan denk ik: stel je voor dat dat gebeurt…”
Chaja Polak reageerde meteen na de radio-uitzending: “Ik was ontzet toen ik dit hoorde. De insinuatie die Mulder de afgelopen maanden de wereld in heeft gestuurd van ernstige bedreigingen uit Joodse hoek, blijkt een onschuldige eenmansactie. Met zijn schandelijke insinuatie heeft hij in mijn ogen de hele Joodse gemeenschap diep in het hart geraakt. Vreselijk.”
Zoals eerder geschreven zweeg Mulder toen hem bij de lezing van Chaja Polak in Westerbork, waarbij ook de voorzitter van de Raad van Toezicht van Westerbork prof. Dr. Doeko Bosscher aanwezig was, werd gevraagd hoe hij dacht over het lidmaatschap van de Raad van Advies van de omstreden dr. Van Liempt. Dat zwijgen over Van Liempt heeft Mulder inmiddels symbolisch doorbroken. Niet alleen was hij paranymf bij de promotie van Van Liempt op 9 mei aan de Rijks Universiteit Groningen waar Bosscher een van de twee promotors was, bij het feestelijke afscheidssymposium van Mulder als directeur van ‘mijn’ Westerbork donderdag 20 juni in Assen is een van de gastsprekers dr. Van Liempt. Vrij vertaald zegt Dirk Mulder tegen overlevende Chaja Polak: fuck you. Ik ben helaas niet uitgenodigd voor het symposium met lezingen en muziek, maar alleen voor de afscheidsreceptie. Ik zal me als een gentleman gedragen.
Frits Barend
Abonneer op het NIW
