Toen ik vijftig jaar geleden als correspondent in Tel Aviv de Zesdaagse Oorlog intensief meemaakte, kon niemand bevroeden dat Israël anno 2017 nog steeds als bezetter in delen van de toen veroverde gebieden aanwezig zou zijn.
De bezetting is met een halve eeuw een van de langstlopende ter wereld. Zelfs de Sovjetbezetting van de Baltische staten duurde korter.
Maar is Israël inderdaad bezetter? Volgens nationalistisch en religieus rechts is het de bevrijder van Judea en Samaria en is er geen sprake van bezetting. Duidelijk is dat er onder deskundigen van het internationaal recht een brede consensus bestaat over de juridische status van de Israëlische aanwezigheid op de Westoever en in Oost-Jeruzalem. Israël, zo oordeelt men, treedt op de Westelijke Jordaanoever op als bezetter. Het heeft – anders dan Oost-Jeruzalem en de Golanhoogte – het gebied formeel niet geannexeerd, en het Verdrag van Den Haag en deels de Vierde Geneefse Conventie van toepassing verklaard. De bezetting als zodanig baseert het op het Verdrag van Den Haag en niet op de Vierde Geneefse Conventie. In die conventie wordt bezetting geduid als een overname van gebied van een prior state. In het geval van de Westoever was er geen ‘voorgaande staat’, omdat de annexatie van het gebied door Jordanië internationaalrechtelijk niet werd erkend.
In de Conventie van Den Haag wordt slechts gerept over ‘vijandig’ en ‘omstreden’ grondgebied. Wel heeft Israël vrijwillig de bepalingen uit de Geneefse Conventie op zich genomen die de rechten van de burgerbevolking ter plekke garandeert en beschermt.
Gauthier
Iemand die van het bestuderen van de status van de gebieden zijn levenswerk heeft gemaakt is de Canadese jurist dr. Jacques Gauthier. Hij heeft inmiddels meer dan twintig jaar wetenschappelijke studie naar die status verricht en komt tot conclusies die haaks op de consensus staan. Volgens (de niet-Joodse) Gauthier is er helemaal geen sprake van een bezetting en mogen Joden zich vrijelijk op de gehele Westoever vestigen. Kort samengevat is hij van mening dat de verdragen van San Remo en Sèvres (na de Eerste Wereldoorlog), waarin Joden het recht verwierven zich in het gehele mandaatgebied Palestina te vestigen nog steeds van kracht zijn. Bij de totstandkoming van de Verenigde Naties in 1945 werden alle bestaande internationale verdragen integraal overgenomen en gerespecteerd. Dit nog los van het feit dat de VN ook geen verdragen teniet kan doen. Ook het verdelingsplan van de Algemene Vergadering in 1947 heeft volgens Gauthier die verdragen niet aangetast of overruled, nog afgezien van het feit dat de Arabische staten het plan verwierpen.
Soms is het juist beleid om een recht niet uit te oefenen
Betekent de visie van Gauthier (die door meerdere deskundigen wordt overgenomen) nu dat Israël er verstandig aan doet burgers op de Westoever te vestigen? Gauthier geeft daarop geen antwoord. Hij beoordeelt slechts de juridische status van het gebied. Ik deel in dit opzicht de visie van Harvard-hoogleraar Dershowitz, die de nederzettingen legaal, maar onverstandig acht. Soms is het juist beleid om een recht niet uit te oefenen. Als er op het kruispunt een auto van links komt die niet van plan lijkt te stoppen, doet men er juist aan toch maar te remmen. De kerkhoven liggen vol met doden die ooit van rechts kwamen.
Maar één ding is zeker, het zwalkbeleid dat Israël met betrekking tot de Westoever voert, zal niet nogmaals een halve eeuw door de wereld getolereerd worden. Het zal het gebied moeten annexeren of de bezetting beëindigen. Liefst op basis van een vredesverdrag, maar desnoods unilateraal.
Abonneer op het NIW
