Een beetje journalist weet dat het eerste onderwerp van een nieuwsuitzending op radio of tv wordt gereserveerd voor het belangrijkste nieuwsfeit van de dag. Natuurlijk kan er weleens discussie zijn, maar dat de onthulling van het Holocaust Namenmonument op zondagmiddag 19 september in het achtuurjournaal pas het zesde en laatste onderwerp was, is ronduit verbijsterend. Het NOS Journaal begon die zondagavond met het zoveelste verslag over de al maanden uitblijvende bevalling op het Haagse Binnenhof, gevolgd door een uitgebreide reportage over de geregisseerde verkiezingen in Rusland, afpersing via internetfraude, de vulkaanuitbarsting op La Palma en iets met coronaboetes. Pas na twaalf minuten was het levenswerk van Jacques Grishaver aan de beurt, als slotitem voor de weersverwachting.
Eerder op de dag was de onthulling overigens in een twee uur durende livereportage door diezelfde NOS prachtig verslagen, met Jeroen Krabbé als empathische verbinder. Maar eenieder kon bevroeden dat zo’n live uitzending op een aangename zondagmiddag tussen 13.15 uur en 15.15 uur weinig kijkers zou trekken. Dat bleek: slechts 173 duizend geïnteresseerden keken naar de onthulling op NPO 1. Ter vergelijking: de tegelijkertijd gespeelde wedstrijd PSV-Feyenoord op betaalzender ESPN trok bijna drie keer zoveel kijkers: bijna een half miljoen. Alleen daarom al had het NOS Journaal – alom geprezen bij de viering van 70 jaar televisie – moeten openen met de herdenking van de 102 duizend vermoorde Joodse Nederlanders en 220 vermoorde Sinti en Roma (om ten overvloede het grote belang van het Namenmonument aan te tonen).
Politiek correct
Dat zou je denken als kijker, als journalist, als programmamaker, als mens. Niet dus, besloot de Journaalredactie in al haar gepaste wijsheid – of is het gepaste domheid? Omdat ik op zondag nu eenmaal een vaste kijker ben van Studio Sport om zeven uur, miste ik het RTL Nieuws van half acht. En omdat mijn kleinkinderen thuis waren, miste ik ook het Jeugdjournaal van zeven uur. Via Uitzending gemist heb ik beide nieuwsprogramma’s teruggezien. En kijk, de redacties van het RTL Nieuws en het Jeugdjournaal schatten de plechtigheid rond het Namenmoment wel op waarde en begonnen hun uitzendingen die zondagavond met uitgebreide reportages van circa vijf minuten over de onthulling door de koning. Die twee nieuwsprogramma’s toonden een afwijkende – lees: veel journalistiekere – opvatting over nieuws dan het NOS Journaal en onderstreepten daarmee de relevantie van het volgens hen belangrijkste nieuws van de dag.
Dan is er nog iets, zeg maar iets heel subtiels. Ik weet dat het woord Holocaust staat voor de uitroeiing van Joden. Maar weet de gemiddelde Nederlander in 2021, van de 18-jarige Hassan, Nydel en Jan tot de 28-jarige Asha, Feyza en Johanna ook wat het woord letterlijk betekent? Vrees zomaar van niet. Desondanks zei Journaalpresentatrice Astrid Kersseboom na een citaat van informateur Remkes en iets over gijzelsoftware, in haar derde aankondigingszin: “Namenmonument voor ruim honderdduizend Nederlandse oorlogsslachtoffers van de Holocaust onthuld”. Deze politiek correcte zin sluit naadloos aan bij de opvatting van koningin Wilhelmina in haar wekelijkse toespraken voor bezet Nederland, van de regering in ballingschap in Londen en de naoorlogse politiek tot begin jaren zestig: Nederlandse gezagsdragers mochten geen onderscheid maken tussen Joden en niet-Joden. Pas in de loop van de jaren zestig kwam de omslag en begrepen overheidsinstanties de hypocrisie van die opvatting in relatie tot de oorlog.
Geklopt
Onze voorouders zijn namelijk geen oorlogsslachtoffer omdat ze Nederlanders waren, ze zijn vermoord omdat ze Joodse Nederlanders waren. Premier Mark Rutte en de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema begrepen dat en spraken beiden in hun mooie, schuldbewuste toespraken bij de onthulling van het monument expliciet over ‘Joodse Nederlandse’ oorlogsslachtoffers van de Holocaust. Ook het Jeugdjournaal opende zeer doelbewust met de zin: “Het Nationaal Holocaust Namenmonument in Amsterdam: daarop meer dan honderdduizend namen van Nederlanders die de Jodenvervolging niet overleefden.”
Is het slordigheid of gebrek aan inleving van het Journaal dat Kersseboom zich in haar inleiding van het item beperkte tot ‘Nederlandse oorlogsslachtoffers’? Kortom, daags nadat Ajax met 9-0 van SC Cambuur had gewonnen, werd het gelauwerde NOS Journaal met nog ruimere cijfers, 10-0, geklopt door het RTL Nieuws en het Jeugdjournaal.
Abonneer op het NIW
