Het niveau van antisemitische houdingen in zes West-Europese landen is de afgelopen jaren stabiel gebleven. In Oost-Europa ligt het niveau hoger, maar het daalt wel. Dat is een van de conclusies van een nieuw onderzoek door de Amerikaanse mensenrechtenorganisatie Anti-Defamation League. De ADL deed onderzoek in tien Europese landen als onderdeel van haar doorlopende wereldwijde ‘top 100’, een index van antisemitisme. Nederland was een van de onderzochte West-Europese landen, naast Duitsland, België, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Spanje. In Oost-Europa richtten de ADL-onderzoekers zich op Polen, Hongarije, Oekraïne en Rusland.
Het slechte nieuws meldt de ADL zelf in de samenvatting van haar onderzoek: “Een op de vier bewoners van Europese landen houdt er uitgebreid antisemitisch gedachtegoed op na.” Daarbij scoort met name het vooroordeel hoog dat de loyaliteit van Joodse Europeanen meer bij Israël ligt dan bij de landen waarin zij wonen. In Nederland gelooft 38 procent van de ondervraagden dat. Het is daarmee het meest voorkomende anti-Joodse stereotype in ons land. Datzelfde geldt voor de andere West-Europese landen, in bijvoorbeeld Spanje hangt liefst 56 procent deze overtuiging aan.
Rampjaar
Over het algemeen zijn de cijfers over antisemitische vooroordelen in de zes onderzochte West-Europese landen stabiel sinds 2015. Toen daalden de cijfers na het rampjaar 2014, het jaar waarin anti-Joods racisme een uitschieter naar boven had. Experts wijten die aan de oorlog in Gaza van dat jaar. Beter nieuws is er uit Oost-Europa. Hoewel antisemitisme daar vaker voorkomt dan in het westen, daalt het niveau wel. En soms zelfs fors, zoals in Oekraïne, dat van de ADL een antisemitismescore van 29 procent krijgt. Dat is hoog, maar zeventien basispunten lager dan in 2019. De onderzoekers vermoeden dat president Volodimir Zelenski met zijn openheid over zijn Joodse afkomst verantwoordelijk is voor de daling.
Een onuitroeibaar antisemitisch vooroordeel is dat Joden te veel macht hebben in het zakenleven. In Nederland gelooft 18 procent van de respondenten dat. In Duitsland en het Verenigd Koninkrijk ligt dat percentage gelijk aan ons land, maar in bijvoorbeeld Frankrijk ligt het een stuk hoger (28). Het goede nieuws is dat we als Nederlanders relatief niet mogen klagen: ons land scoort in de index met 6 procent het laagste van alle tien onderzochte. Onze Belgische zuiderburen scoren met 22 procent aanzienlijk hoger. Ook de Britten (10), Duitsers (12), Fransen (15) en vooral de Spanjaarden (26) zitten hoger.
In Nederland heeft een meerderheid van de bevolking een voorkeur voor Israël boven de Palestijnen
Een opvallende conclusie is dat in Nederland nog steeds een meerderheid van de bevolking een voorkeur voor Israël boven de Palestijnen heeft. Van de zes onderzochte West-Europese landen geldt dit alleen voor ons land en onze Duitse oosterburen. In de andere vier zijn de Palestijnen populairder, terwijl Israël hoger scoort in alle Oost-Europese landen. Ondanks de sympathie voor de Palestijnen in West-Europa concludeert de ADL dat de animo voor een boycot tegen Israël, zoals de BDS-beweging voorstaat, ‘zeer laag’ is.
Nul
Met kennis en ontkenning van de Shoa zit het wel goed volgens het onderzoek. De bekendheid met Holocaust is universeel hoog in Europa: 72 procent in Rusland (het laagste) tot 96 in Hongarije (het hoogste). Nederland scoort in de middenmoot met 87 procent, wat wel aan de lage kant is voor West-Europa. Daartegenover heeft ons land het laagste percentage ontkenning of bagatellisering van de Shoa: slechts 4 procent. Hier scoort Oost-Europa aanzienlijk hoger met tussen 15 (Polen) en 19 (Hongarije) procent. Wordt de vraag harder gesteld – ‘de Holocaust is een mythe en heeft niet plaatsgevonden’ – dalen de percentages zelfs tot nul in veel landen, waaronder het onze.
Ten slotte heeft de ADL gekeken naar de politieke achtergrond van Europeanen met antisemitische vooroordelen. Deze liggen in West-Europa minder ver uit elkaar dan velen zullen vermoeden: 14 procent bij centristisch/gematigden, 18 bij links/progressief en 25 bij rechts/conservatief. Helaas zijn deze cijfers niet per land gepubliceerd. Wel is te zien dat het verschil tussen links en rechts in Oost-Europa een stuk groter is, waarbij antisemitisme duidelijk meer voorkomt onder rechtse stemmers. De religieuze achtergrond van Jodenhaters is niet onderzocht, hoewel een blik op het wereldwijde plaatje van de ADL daar wel aanwijzingen voor geeft. In Amerika is het indexcijfer 19 procent, in West-Europa 24, in Oost-Europa 34 en in de regio Midden-Oosten en Noord-Afrika … 74.
Abonneer op het NIW
