Onvoorspelbare gevolgen

Waarschijnlijk hoopte Hamas op een korte campagne, bedoeld om het Palestijnse volk en de wereld te laten zien dat de terreurbeweging nog steeds in staat is de agenda van oorlog en vrede in het conflict te bepalen. Op het moment dat dit NIW naar de drukker ging, was niet te voorzien hoelang de raketregen uit Gaza en de vergeldingsacties van de IDF op terroristische doelen zouden voortduren. Misschien is nu uw lijfblad op de mat ligt, de angel al uit het conflict. Op het moment van schrijven van dit artikel, durven wij daar niet onze hand voor in het vuur te steken.

De kans is groot dat Hamas en zijn nog extremistischere kleine neefje, de Palestijnse Islamitische Jihad (PIJ) de Israëlische wil om terug te slaan, hebben onderschat. Er was reden voor die onderschatting: de politieke verdeeldheid, zeg maar gerust chaos, was zelden zo groot binnen en buiten de Knesset. Een demissionaire regering, een oppositie die probeert met behulp van Arabische partijen diezelfde regering te vervangen, de na-effecten van de coronacrisis en de ramp op de Meronberg … Israël leek inderdaad verzwakt.

Maar wat de Arabieren al decennia niet kunnen of willen begrijpen, is dat in tijden van dreiging van buitenaf, de Israëli’s altijd de gelederen sluiten. Als de vingers van een hand die zich tot een vuist balt. Dat gebeurt al sinds de stichting van de Joodse staat. Hoe vaak is het niet gebeurd dat in oorlogstijd regeringspartijen hun meest gehate politieke tegenstanders uitnodigden zitting te nemen in oorlogskabinetten om ten minste voor de duur van het gewapende conflict als één gesloten front te opereren? Ook deze week zeiden de belangrijkste critici van de regering-Netanyahu, formateurs Yair Lapid en Naftali Bennett (over wie later meer), volledig achter het veiligheidsbeleid te staan van de premier die zij ten val proberen te brengen.

Vuurwerk
Het is belangrijk dat de IDF de terroristen in Gaza een hoge prijs laat betalen voor de dodelijke raketaanvallen op Israëlische bevolkingscentra. Dat gebeurde al direct: bij de eerste 150 vergeldingsacties werden verschillende commandanten van Hamas en de PIJ gedood. Dat er burgerdoden bij vallen als collateral damage is even betreurenswaardig als onvermijdelijk. Het is hoe dan ook het grootste morele verschil in het conflict: aan de ene kant een jihadistische terreurbeweging die ernaar streeft zoveel mogelijk onschuldigen te raken en aan de andere het volksleger van een moderne democratie die er juist alles aan doet burgerslachtoffers – ook die aan vijandelijke kant – te voorkomen.

Hoe weinig Hamas gelegen is aan de ‘eigen’ bevolking, blijkt uit het feit dat de terroristen hun raketten afschieten vanuit dichtbevolkte wijken. Verschillende burgers in Gaza zouden al zijn gedood omdat de onzuivere projectielen van Hamas en PIJ in de Strook neerkwamen. Ook sloegen er raketten in vlak bij Arabische steden en dorpen in Israël. Om nog maar te zwijgen van het krankzinnige verhaaltje van de jihadisten dat zij raketten afvuren op Jeruzalem om de stad te beschermen. Ook Palestijnse relschoppers blijven herhalen hoe heilig en belangrijk de Al-Aksamoskee op de Tempelberg voor hen is, maar maandagavond staken zij hele gebouw bijna in brand toen zij vuurwerk afvuurden op Jom Jeroesjalajim-vierende Joden bij de Kotel.

Katalysator
De vraag naar het waarom en de timing van de vijandelijkheden dreigt een beetje verloren te gaan in de berichtgeving over raketbeschietingen en IDF-vergeldingsacties. Met de perfecte storm van politieke en religieuze omstandigheden, provocaties en grieven over en weer, en opportunisme aan Palestijnse zijde, zou het eerder verbazingwekkend zijn geweest als er dezer dagen geen gewelddadig conflict was uitgebroken.

Om te beginnen was er de ramadan, wat betekent dat veel moslims vooral ’s avonds leven en overdag geïrriteerd zijn door honger en dorst. Op zich geen reden te gaan relschoppen, maar wel een katalysator als een situatie uit de hand dreigt te lopen. Wel vaker kenmerkt de vastenmaand zich door bloedige confrontaties. De woede over de beperkte toegang tot de Tempelberg, Haram al-Sharif in het Arabisch, ingegeven door anticoronamaatregelen, is in hoge mate hypocriet. Al wordt uitentreuren herhaald hoe belangrijk de Al-Aksa is voor de gelovigen (kent u andere religies met een ‘op twee na belangrijkste’ heilige plaats?), kunnen die maatregelen nooit de echte reden voor woede en geweld zijn. Immers, de Saoedische autoriteiten hebben in Mekka en Medina – vele malen belangrijker in de islam – praktisch de gehele jaarlijkse hadj, een verplichting voor alle moslims, afgezegd. Geen haan die ernaar kraait.

Dan is er het conflict over de wijk Sjeikh Jarrah, waarin Israël een dubieuze rol speelt. Vier Palestijnse families dreigen daar uit hun huizen gezet te worden, waarin zij al sinds 1948 wonen. Veel sympathisanten van de Joodse staat doen dit af als een puur civielrechtelijk geschil: de Arabieren wonen er volgens rechter en wet illegaal, dus waarom zouden zij niet hoeven te vertrekken? Het antwoord daarop is heel eenvoudig: een wet die bepaalt dat Joden wel en Palestijnen niet hun onroerend goed van vóór de onafhankelijkheid mogen opeisen, is een voorbeeld dat precies past in het apartheidsnarratief dat de laatste tijd hardnekkig de ronde doet. Het hooggerechtshof moet zich nog uitspreken over de zaak, de panden behoorden voor 1948 aan Joden, maar Israël zou er goed aan doen de Palestijnen te laten wonen waar zij wonen en niet te vervangen door ultranationalistische Joden, al was het maar ter wille van de beeldvorming.

Belangrijkste reden
De verreweg belangrijkste reden achter de escalatie van de afgelopen week is intern Palestijns. Hamas had er alle belang bij het politieke initiatief naar zich toe te trekken nadat PA-leider Mahmoud Abbas de eerste verkiezingen in vijftien jaar had afgezegd. Abbas staat nu aan de zijlijn van het conflict, terwijl Hamas internationaal schittert als beschermer van het Palestijnse volk en de islamitische heilige plaatsen. Het is een gok van Yahya Sinwar, de Hamasbaas in Gaza. Eentje die hij met zijn leven zou kunnen bekopen, maar die hem het risico waard leek gezien de afnemende belangstelling voor het conflict in de Arabische landen.

De gevolgen voor de Israëlische politiek zijn lastig te voorspellen, maar de timing van de escalatie had voor de coalitiebesprekingen van Yair Lapid en Naftali Bennett niet slechter kunnen zijn. Israëlische media meldden vorige week dat het tweetal van plan was op 11 mei een nieuwe regering te presenteren, de eerste sinds 2009 zonder Benjamin Netanyahu aan het hoofd. De anti-Bibicoalitie moet bestaan uit zeven partijen van links tot uiterst rechts, die niet meer gemeen hebben dan hun afkeer van Netanyahu. Om aan de benodigde meerderheid in de Knesset te komen, rekenen zij op de steun van de Verenigde Arabische Lijst en zelfs van de islamistische Ra’ampartij.

Steun van de laatste staat nu op losse schroeven. Ra’am heeft de besprekingen met Lapid en Bennett, die de eerste twee jaar als premier voor zijn rekening zou mogen nemen, opgeschort. De vraag is of het experiment met een door de Arabieren gesteunde regering op losse schroeven staat of dat de draad wordt opgepakt als de gemoederen bedaard zijn, omdat de Arabische partijen beseffen dat dit hét moment is van de gehate Netanyahu af te komen. Als dat niet gebeurt, zou Bibi weleens als de grote winnaar uit deze conflictronde kunnen komen. Met dank aan Hamas, zou een cynicus zeggen.