Orthodoxe invasie

Orthodoxe Joden Buitenveldert. Foto:Marc Driessen/ Hollandse Hoogte

De van seksueel misbruik verdachte rabbijn Eliezer Berland en zijn volgelingen zetten tijdens Jom Kipoer Texel op stelten, de laatste dagen Amsterdam-Buitenveldert. Wie zijn deze ultraorthodoxen en hoe zit het met de overlast die ze zouden veroorzaken?

Het is in de Buitenveldertse Van Boshuizenstraat en rond de winkels op de Kastelenstraat een komen en gaan van zwarte jassen, hoeden en $peies$. Meer dan normaal. Een enkeling gaat in wit gewaad en bonthoed over straat. Dat heeft alles te maken met de aanwezigheid van rabbijn Eliezer Berland (77). Door zijn volgelingen op handen gedragen, in de rest van de wereld wordt hij gezien als een dubieus figuur.

Tijdens Jom Kipoer verbleef Berland nog op Texel, met in zijn gevolg zo’n driehonderd aanhangers. Op de bonnefooi waren ze vanuit de hele wereld, maar vooral Israël, naar het eiland gekomen om zo dicht mogelijk bij hun leider te zijn, ‘een man met bijzondere spirituele gaven’. Maar diezelfde rabbijn wordt door de Israëlische politie en justitie verdacht van aanranding van verschillende vrouwen. Toen de beschuldigingen twee jaar geleden aan het licht kwamen, ontvluchtte Berland Israël. Sindsdien zitten de autoriteiten hem op de hielen. Zo vloog de geestelijke in het privévliegtuig van een vermogende volgeling naar Zimbabwe. Daar zou hij met enkele tientallen aanhangers een tijd in dure hotels hebben gewoond. Eerder dook hij op in de Verenigde Staten, Italië, Zwitserland en Marokko. Een half jaar geleden vertrok hij naar Zuid-Afrika.
Berland behoort tot de Breslav chassidiem, een stroming die ook rabbi Nachman (1772-1810) vereert, de nadruk legt op vreugde, en ernaar streeft de Tora constant te bestuderen. Zijn aanhangers eren Berland onder meer vanwege de oprichting van een jesjiva in de moslimwijk van de Oude Stad van Jeruzalem in 1980. Rondom de Talmoedschool is sindsdien een gemeenschap van bijna vijftienhonderd mannen, vrouwen en kinderen ontstaan.
Ruim een maand geleden werd Berland op Schiphol gearresteerd op doorreis van Zuid-Afrika naar Oekraïne en een dag later op borgtocht vrijgelaten. Op 17 november doet de rechter uitspraak over de vraag of hij mag worden uitgeleverd aan Israël. Intussen heeft zijn verblijf in Amsterdam, waar hij na Texel neerstreek, nogal wat teweeggebracht in de Joodse gemeenschap. Al was het maar vanwege de slechte publiciteit die zijn volgelingen met zich meebrengen. Er werd in vrijwel alle kranten bericht over onaangepast gedrag, mensen die op straat slapen of er zelfs hun behoefte doen. Kinderen zouden zonder toezicht op sokken over straat zwerven, bedelend om geld.

Toeristen
Een aantal buurtbewoners die het NIW sprak zegt echter geen hinder van de groep nieuwkomers te hebben ondervonden. „Het is overdreven in de media,” zegt een dame op leeftijd. Ook een belronde levert weinig ervaringen met overlast op. Rabbijn Zwi Spiero: „Ik hoor ook de geruchten, maar ik heb niets van overlast gemerkt. Ik zie ze wel in de buurt, maar ik verdiep me er niet zo in.” Rabbijn Menachem Sebbag zegt: „Het zijn aannames, maar als ik de feiten niet ken, kan ik ook geen mening hebben. Ik ken die mensen niet.”
David Brilleslijper, bestuurslid van de NIHS: „Wij hebben als Joodse Gemeente geen enkele relatie met deze groep. Het zijn toeristen die hier op bezoek zijn. Ik begrijp dat ze qua sjoeldiensten zelfvoorzienend zijn. Er was wat toeloop bij het mikwe, maar toen bleek dat ze daar volgens de toeristenregeling voor moesten betalen, was dat snel afgelopen.”
De volgelingen van Eliezer Berland komen veel samen in het leerhuis Beth HaMidrash, dat niet bij de NIHS is aangesloten, maar bij Machzikei Torah (‘Handhavers van de Wet’), een meer orthodoxe gemeente. „Het is een stuk drukker dan normaal,” vertelt een ingewijde. „Het is niet te zeggen hoeveel extra mensen er zijn, want ze komen en gaan voortdurend, maar het gaat om enkele tientallen. Ze komen leren en davvenen, ook met hun kinderen, dat is geweldig om te zien. Als de rabbijn hier blijft met een klein groepje aanhangers, vind ik dat alleen maar een aanwinst voor onze gemeenschap. Ze overnachten op eigen kosten, sommigen bij mensen thuis, anderen in de Holiday Inn Express. Als er eens iemand op straat heeft geslapen, is dat een incident geweest, een bijzonder figuur.”

Seks en drugs
De volgelingen zelf lijken argwanend tegenover de pers, maar de Israëlische ‘Moshe’ (46) spreekt vrijuit, al wil hij niet met zijn echte naam genoemd worden. Bij bakkerij Laromme zit hij verdiept in een gebedenboek, terwijl zijn vrouw (52) een bagel eet en zijn zoontje (11) speelt met een Nederlands leeftijdsgenootje. In een hoekje heeft hij zijn loelav voor Soekot gestald.
„De slechte reputatie van rabbijn Berland is op leugens gebaseerd,” vertelt Moshe met klem. „Waar die leugens vandaan komen? Geen idee. Maar wij denken dat hij ze zelf heeft verspreid, om mensen te misleiden. Zoals we God niet kunnen begrijpen, kunnen we een tsadiek, een rechtvaardige, vaak ook niet begrijpen. Er is een verhaal dat de Ba’al Sjem Tov, de grondlegger van het chassidisme, zo opging in zijn gebed dat hij een rood hoofd kreeg. De mensen dachten dat hij dronken was, dus zette hij een glas wodka naast zich neer. Op die manier verhulde hij zijn eigen heiligheid.”

Lees verder in NIW 3