Kader bij hoofdartikel: Niet bij de prinsesjes in de klas

Met medeweten van koningin Juliana werden in 1951 Joodse leerlingen verwijderd uit de klassen op de Nieuwe Baarnsche School waarin de prinsesjes Margriet en Irene geplaatst werden. Koningshuisdeskundige Daniela Hooghiemstra duidt deze tot op heden onbekende historie.

Dit verhaal is nieuw voor me. Het is een opmerkelijke geschiedenis,” zegt journaliste en schrijver Daniela Hooghiemstra. Zij is gespecialiseerd in de geschiedenis van het Koninklijk Huis, publiceerde daarover diverse boeken en schreef erover als redacteur van NRC Handelsblad. „Toen ik over de overplaatsing van Joodse leerlingen las moest ik vrijwel onmiddellijk denken aan de geschiedenis van Wilhelmina, die in 1939 de vestiging van een Joods vluchtelingenkamp nabij Elspeet blokkeerde omdat die te dicht bij Paleis Het Loo lag, waar ze zelf woonde. Die vluchtelingen had ze liever niet zo dicht bij haar in de buurt,” aldus Hooghiemstra over het kamp dat vervolgens niet in Elspeet maar in Westerbork werd gevestigd.

Verheven
Hooghiemstra promoveerde op het leven van Kees Boeke, de oprichter en het eerste schoolhoofd van De Werkplaats, de school waar de prinsessen enkele jaren naartoe gingen en vanwaar Margriet en Irene in 1951 op initiatief van Juliana werden overgeplaatst naar de Nieuwe Baarnsche School. Uit dien hoofde geldt Hooghiemstra als expert over de schooltijd van de prinsessen. „Op De Werkplaats werd benadrukt dat er geen verschil was tussen leerlingen, geen verschil in status, geen verschil tussen rassen en geen verschil tussen religies. De Nieuwe Baarnsche School, was nadrukkelijk een eliteschool met een totaal andere atmosfeer,” aldus de historica.
Het bestuur van de Nieuwe Baarnsche school is altijd in handen geweest van een vereniging van ouders. „Wat hier lijkt te zijn gebeurd sluit ook wel aan bij wat van oudsher de positie van het koningshuis is: een positie die altijd verheven is boven het gewone volk, zeker ook boven de verdrukten in de samenleving. De noodzaak om gewoon te zijn, werd door zowel Juliana als Wilhelmina met de mond beleden, maar stond in feite haaks op de koninklijke praktijk. De lichten springen nu eenmaal op groen als de koning eraan komt. Beatrix voelde zich op De Werkplaats, waar die gelijkheid serieus werd nagestreefd, niet op haar gemak. Zij verkeerde liever onder kinderen die het hofleven begrepen, die haar bijzondere positie respecteerden. De Joodse kinderen, die uit de oorlog kwamen en doorgaans in een allesbehalve paleisachtige omgeving woonden, pasten waarschijnlijk niet zo in die kring.”
Uit de NIK-notulen uit 1952, die vertellen over deze geschiedenis, blijkt overigens niet hoeveel Joodse kinderen werden overgeplaatst en ook niet wat de verdere samenstelling was van de groep leerlingen die werd overgeplaatst.

Geen vreemden
Over de ‘bepaalde kring van Baarnse ingezetenen’ die de verplaatsing van leerlingen initieerden zegt Hooghiemstra: „Rond het Hof heb je altijd een klein kringetje van mensen die – en dat vond Juliana uiteindelijk toch ook fijn – jouw leven begrijpen, waarvan de vader of moeder bijvoorbeeld ook aan het hof gewerkt heeft, waar men de mores kent. Dat zijn die Baarnse kringen, waarvan melding wordt gemaakt.” Hooghiemstra gelooft niet dat hierbij sprake was van antisemitisme. „Maar wel een belangrijke voorkeur voor de eigen kring. Het is een subcultuur die liever geen vreemden in de buurt heeft, of dat nu Joodse kinderen zijn of anderen.”
In de jaren 70 gingen Willem-Alexander en zijn broers Friso en Constantijn ook naar de Nieuwe Baarnsche School. Op 21 mei opende de Koning – onder grote mediabelangstelling – de nieuwe locatie van de school. Michel Gobets,een oud-klasgenoot van Willem-Alexander, verklaarde bij die gelegenheid in het AD: „We behandelden hem als een normale leerling, op nadrukkelijk verzoek van zijn moeder Beatrix. Voor ons was het uiteraard een hele eer dat hij en later ook zijn broertjes bij ons op school kwamen.”
De leiding van de Nieuwe Baarnsche School kreeg het onderhavige artikel vooraf ter inzage en gelegenheid om te reageren, maar maakte geen gebruik van die mogelijkheid. Op door het NIW aan het schoolhoofd gestelde vragen over deze episode kwam geen antwoord.

Lees hier het hoofdartikel van Bart Wallet ‘Van vergeten Joden en een spirituele koningin’.