Partijtje politiek scoren

Enkele weken nadat de Turkse president Erdogan aankondigde de doodstraf te willen voltrekken voor terroristen en ‘staatsgevaarlijke elementen’ vond ook premier Netanyahu de tijd rijp om de volkswoede te beteugelen door aan te kondigen dat hij de doodstraf wenst voor terroristen.

Netanyahu maakte die wens kenbaar bij een condoleancebezoek aan de familie Solomon in Halamish, die vader en twee volwassen kinderen verloren tijdens de sjabbatmaaltijd toen de terrorist Omar al-Abed op weerzinwekkende wijze toesloeg. Bibi was altijd een tegenstander van de doodstraf, maar nadat minister van Defensie Lieberman zich na dit bloedbad een voorstander toonde ging ook hij om.
Voor het voltrekken van de doodstraf is in Israël geen nieuwe wet noodzakelijk, omdat die al bestaat. De enige keer dat de doodstraf daadwerkelijk werd voltrokken was na het proces tegen Adolf Eichmann. Geen enkele terrorist is ooit in Israël geëxecuteerd, maar daarvoor dienen Netanyahu en Lieberman alleen de hoogste militaire aanklager op te dragen bij toekomstige tribunalen de doodstraf te eisen.
Maar daarmee is de doodstraf nog niet opgelegd en voltrokken. De Israëlische wet eist dat de rechters bij het uitspreken van de doodstraf unaniem beslissen. Als één rechter tegen is kan de straf niet worden opgelegd. Daarnaast eist de wet dat er in geval van de doodstraf automatisch beroep wordt aangetekend. De veroordeelde krijgt dus altijd een tweede proces, zelfs als hij dat niet zou wensen.

Voor het voltrekken van de doodstraf is in Israël geen nieuwe wet noodzakelijk, omdat die al bestaat

Humanitair-ethisch
De reden waarom in Israël de doodstraf nimmer is geëist of voltrokken, is overigens meer van politieke dan van humanitair-ethische aard. Israël is een geassocieerd lid van de Europese Unie, waar het een geprivilegieerde status geniet. De EU verbiedt lidstaten de doodstraf te voltrekken en dat geldt ook voor geassocieerde leden met een geprivilegieerde status. Netanyahu heeft dus te balanceren tussen aan de ene kant de publieke opinie sussen en aan de andere kant niet in aanvaring komen met Brussel. Daadwerkelijke voltrekking van de doodstraf zou zonder meer kunnen leiden tot opschorting van het associatieverdrag tussen Brussel en Jeruzalem.

Naast een politieke en ethische kant zit er ook een pragmatische en rationele kant aan het al dan niet opleggen van de doodstraf. Iedere criminoloog, waar dan ook ter wereld en ongeacht zijn politieke overtuiging, kan uitleggen dat van de doodstraf – anders dan Lieberman beweert – geen enkele afschrikwekkende werking uitgaat.
In Amerikaanse staten waar de doodstraf is afgeschaft is het aantal moorden niet gestegen en in staten waar de doodstraf bestaat of werd heringevoerd is het aantal niet gedaald. En dan betreft het doorgaans puur criminele moorden. Laat staan dat fundamentalistische moslims die de dood vereren zich erdoor zouden laten afschrikken. In 1997 werd tegen de terrorist Hassan Salameh, die 46 Israëlische burgers had vermoord, bij wijze van uitzondering de doodstraf geëist. Maar omdat de rechters niet unaniem waren werd deze niet uitgesproken. Zeer tegen de zin van Salameh, die notabene zelf om die straf had gevraagd.
De hernieuwde discussie over de doodstraf in Israël lijkt een partijtje politiek scoren, bedoeld om in de gunst van het geschokte publiek te komen en vervolgens over te gaan tot de orde van de dag.