Als ik iets aan buitenaardse wezens moest laten zien om het seculiere jodendom uit te leggen, dan zou ik ze een dag Seinfeld laten bingen. In de serie is Joods-zijn zelden het onderwerp van een aflevering, de personages noemen het maar zeer sporadisch, enkele personages zijn zelfs expliciet niet-Joods hoewel je jewdar onmiddellijk bij ze af gaat, toch ademt alles in de serie Joods. Het jodendom in Seinfeld is ontzettend herkenbaar voor Joden in de hele westerse wereld en daarin geruststellend – zoals het je geruststelt je oude leraar geschiedenis op een schoolreünie te zien en te ontdekken dat hij nog precies dezelfde spencer draagt als in 2001.
Onbenullig
De serie heeft de Joodse archetypes weten te vatten zoals dat weinig films en series is gelukt. Het kan haast niet anders of iedereen heeft wel een Kramer in de vriendengroep: zo iemand die wel voor een goeie sfeer zorgt, van wie je blij bent dat je ’m kent, maar die ook ongevraagd je beleg uit de ijskast zit op te peuzelen en al je cornflakes er stiekem doorheen heeft gejaagd. Er is zeker iemand ‘de Elaine’ in een vriendengroep (ik hoopte altijd dat ik een beetje op haar leek): de frisse, intelligente en tikje ongemakkelijke vrouw. Of de neuroot: George Costanza, die tot op de millimeter heeft uitgedacht hoe hij op zijn werk zo min mogelijk kan uitvoeren en tegelijkertijd zo druk mogelijk kan lijken door constant geërgerd over te komen. Hoofdschuddend en tut-tuttend maakt hij zijn werkdagen vol, in constante strijd met het lot dat in zijn optiek immer tegen hem gekeerd is.
De hoofdpersoon, Jerry Seinfeld, speelt een gestileerde versie van zichzelf: een komiek die dol is op vrouwen, maar nooit de juiste kan vinden omdat de vrouwen altijd een eigenschap hebben waar hij niet mee kan leven. De ene keer is dat iets onbenulligs als te grote handen (man hands), een andere keer gaat het om een reclame die de vrouw wel grappig vindt en hij niet. En daarmee gaat het dan om iets wezenlijks: een verschillend gevoel voor humor hebben.
Ooit was ik zelf ‘een Jerry’, toen ik een Joods vriendje had dat ik vrij humorloos vond. Ik wist uiteraard meteen dat hij en ik niet voor elkaar bestemd waren en ik heb het kort daarna uitgemaakt. Bijna had ik het Natuurhistorisch Museum gebeld om te zeggen dat ik een uniek exemplaar had gevonden.
Afleiding
In mijn leven is Seinfeld een constante, iets waarmee ik ben opgegroeid. Fijn samen met mijn moeder op de bank gniffelen, soms hard lachen om de gelijkenissen die we zien tussen de personages en onze vrienden of familie. Ik voelde mij Joodser door de serie: dat mensen aan de andere kant van de oceaan precies dezelfde humor, zelfspot en referentiekaders lijken te hebben als wij. De prettige vanzelfsprekendheid waarmee zij Joods zijn zonder de religie mee te hoeven nemen in hun alledaagse leven. Ze zijn het gewoon, net als wij.
Seinfeld gaat overal mee naartoe, zelfs naar de geboorte van mijn kind. Twee weken geleden is mijn tweede zoon, Sal, geboren. Tussen de weeën door heb ik samen met de katholieke verloofde naar mijn favoriete serie gekeken en wel naar een van de beste afleveringen: The pen, die zich volledig afspeelt in de pensionadogemeenschap van Florida, waar de ouders van Jerry wonen. De haat en nijd die losbarst als Jerry een pen aanneemt en later ervan beschuldigd wordt diezelfde pen afgepakt te hebben, is heerlijk om te zien. De personages in de serie zijn altijd uitsluitend met zichzelf bezig en de dialogen zijn veelal amper gesprekken te noemen, maar ze zijn o zo goed geschreven.
Kijken naar die aflevering over de pen gaf de allerfijnste afleiding die ik me kon wensen, en ik heb er voor de honderdste keer heel hard om moeten lachen. Daardoor heb ik aan den lijve ondervonden: humor is echt het beste medicijn. n
Abonneer op het NIW
