Stelling: het hoort bij tikoen olam iets te doen aan de stikstofcrisis

Gideon Goudsmit: ‘We moeten met z’n allen de aarde leefbaar houden’

We moeten absoluut van de stikstof af. Hoezeer dat het milieu beïnvloedt, zie je aan het onkruid dat welig tiert in de tuin. Maar stikstof is niet het enige, je ziet ook wat de CO2-uitstoot doet. En dan is er methaan. Dat is nog gevaarlijker voor de opwarming van de aarde. Al vijftig jaar is bekend dat de permafrost, waarin het gas is opgeslagen in gebieden als Siberië, Canada en Groenland, smelt. Ieder levend wezen, ook de mens, stoot methaan uit, telkens als je een wind laat bijvoorbeeld, en het gas is uitermate schadelijk.

We zullen veel meer moeten doen. Onderzoek wijst uit dat we nu zo’n vijf miljoen klimaatvluchtelingen hebben. Dat kunnen er binnen vijf jaar 500 miljoen worden. Dat geldt bijvoorbeeld voor de Arabische wereld. En in Ethiopië heeft de helft van de bevolking nu al niet meer te eten, omdat de regens daar uitblijven. Zouden wij iets tegen ons nationale klimaatprobleem willen doen, dan zou iedere Nederlander elk jaar een boom moeten planten. Dat geldt eigenlijk voor heel Europa. Bovendien zwakt de Atlantische stroming af, die enorm veel invloed heeft op ons klimaat. 

We zullen met z’n allen aan de bak moeten om de aarde leefbaar te houden. Niet zozeer voor mijn generatie, maar wel voor mijn kleinkinderen, ik heb er zeven. Ik ben al vanaf mijn twaalfde met klimaat bezig. Al het geld dat ik verdien, investeer ik in duurzaamheid, en tikoen olam is de enige reden daarvoor.

Gideon Goudsmit is energie-expert en innovator

Johan Sanders: ‘We zitten helaas met een gepolitiseerde werkelijkheid’

Er wordt op dit moment volstrekt verkeerd gekeken naar het stikstofprobleem. Dat we Natura 2000-gebieden veel minder moeten belasten met stikstof is duidelijk, want de uitstoot voor onze eiwitproductie is veel te hoog. Niet alleen in Nederland, maar op de hele planeet. Als we de stikstof die binnen de planeetgrens past eerlijk willen verdelen over alle wereldburgers, dan is er slechts twaalf kilo beschikbaar voor de voedselproductie. En dat terwijl we in Nederland 24 kilo per hoofd van de bevolking gebruiken. Alleen de veestapel halveren verandert niets aan die behoefte van 24 kilo input per inwoner. 

We moeten efficiënter met stikstof leren omgaan. Het eiwit dat geschikt is voor mensen, moeten we zelf opeten, wat beter is voor de koe geven we aan de koe. We moeten voorkomen dat de ammoniak uit de mest vervluchtigt en die gecontroleerd hergebruiken in de landbouw in plaats van kunstmest. We kunnen planten inzetten die zelf stikstof uit de lucht kunnen binden. 

Dat hebben we allemaal gepresenteerd aan stikstofminister Van der Wal en het kantoor van Johan Remkes. Maar we zitten helaas met een werkelijkheid die gejuridiseerd en gepolitiseerd is. Dat is heel vervelend. Met vijftien boeren in de Peel laten we een oplossing zien waarvoor geen 25 miljard nodig is. Ik praat over nog geen één miljard. En ja, dat is haalbaar voor 2034. Het kan veel efficiënter en goedkoper dan in al die plannen die er nu liggen.

Johan Sanders is emeritus hoogleraar biobased economy aan Wageningen University en heeft een eigen bedrijf in duurzame technologie.

Ronald Plasterk: ‘Dat de natuur achteruitholt, klopt evident niet’

Stikstof en CO₂ worden vaak door elkaar gegooid. De opwarming van de aarde speelt hoofdzakelijk op wereldniveau, de effecten van stikstof zijn lokaal. Stikstofdepositie veroorzaakt eutrofiëring, verrijking van schrale bodem, wat leidt tot groei van bomen. Staatsbosbeheer plant ook bomen omdat die CO₂ vastleggen. Vasthouden aan de ‘oorspronkelijke’ staat van de Nederlandse natuur is eerder hobby dan wetenschap, want ons parklandschap is volledig door de mens gecreëerd. 

Het is niet waar dat de natuur in ons land er zeer beroerd voor staat. Dat bleek onlangs weer uit de bosinventarisatie die elke vijf jaar plaatsvindt. Het gaat goed met de bossen in Nederland. Een belangrijke maat is dat de biodiversiteit toeneemt: waar voorheen alleen dennen stonden, groeien nu ook sparren en loofbomen. De uitstoot van stikstof in ons land is de afgelopen 25 jaar met ruim driekwart afgenomen. Het verhaal dat de natuur achteruit holt, klopt evident niet als het gaat om stikstof, want die uitstoot is dus spectaculair afgenomen. 

Het gaat erom hoe erg de gevolgen van verandering zijn voor de natuur in vergelijking met andere problemen in de wereld. In het geval van de reductie van CO₂-uitstoot vind ik het stilleggen en tegenwerken van de bouw van kerncentrales onbegrijpelijk. Die tegenwerking komt van organisaties als Greenpeace en politici die hun oren laten hangen naar die activisten. Intussen is bijna de hele natuur in Nederland, inclusief de Noordzee, vol gezet met windturbines. Die windmolenindustrie is bij het tegenhouden van kernenergie gebaat.

Ronald Plasterk is bioloog, voormalig minister van Binnenlandse Zaken en bijzonder hoogleraar aan de UvA. Met zijn toestemming maakten wij een compilatie van eerdere columns

Keren Hirsch: ‘Mensen veranderen niet als de regels niet worden aangepast’

Wij zijn hier maar tijdelijk en moeten de wereld doorgeven aan toekomstige generaties. Het is dus onze plicht nú iets te doen en maatregelen niet uit te stellen. Klimaatwetenschappers doen al jaren onderzoek en komen met goede voorstellen, maar ook beleidsmakers en het bedrijfsleven moeten erop worden aangesproken. Ook als individu kun je je steentje bijdragen. Zo reis ik zo min mogelijk met het vliegtuig. Ik ging naar Turijn met de trein en al zeven jaar vlieg ik niet meer voor het jaarlijkse uitje met mijn moeder naar Londen. We nemen nu de trein. 

Ik heb geen auto en eet al vier jaar geen vlees of vis meer. Kijk wat je zelf kunt doen. Eén dag minder vlees eten per week heeft al effect. Maar veel mensen zullen niet veranderen als de regels niet worden aangepast. Daar probeer ik in de politiek aan bij te dragen met praktische initiatieven. Onze fractie gaat hopelijk deelnemen aan een pilot om ringen te plaatsen om vuilnisbakken. Daar kun je statiegeldflesjes in zetten, zodat anderen die kunnen verzamelen en de flesjes gerecycled worden. We willen minder verlichting op de Zuidas. En in navolging van Frankrijk willen we terrasverwarming uitbannen. De Fransen hebben dit vorig jaar al verboden, warmtekussentjes en dekens zijn prima alternatieven. Als de Fransen het kunnen, kunnen wij het ook. 

Daarbij moet gezegd dat de stijgende energiekosten ook meehelpen. Iedereen voelt het nu in zijn portemonnee. We moeten het met elkaar doen. Voor de toekomst.

Keren Hirsch is fractievoorzitter van de PvdA in stadsdeel Amsterdam-Zuid en heeft groen en duurzaamheid in haar portefeuille