Verdraagzamer door strip?

Na educatieve strips over Nederland in de Tweede Wereldoorlog en de Sjoa, brengt de Anne Frank Stichting een stripboek uit over de multiculturele Transvaalbuurt in Amsterdam.   

Hee, kappen! Een beetje respect. Er zijn zes miljoen Joden vermoord,” roept de Turkse Aylin als haar Nederlandse, Surinaamse, en Marokkaanse klasgenotjes op een schoolreisje over de stenen van het Berlijnse Holocaustmonument springen. „Dat hebben wij toch niet gedaan?” antwoordt er een. „En het is onwijs lang geleden.” Het is een van de vele scènes in Nieuwe vrienden waarin de spanning tussen verschillende culturen duidelijk wordt. Het stripboek voor scholieren tussen de 11 en 15 jaar is deze week door de Anne Frank Stichting uitgebracht en gaat vergezeld van een pakket educatieve materialen. Ruim 700(!) leerlingen, docenten en jongerenwerkers hebben scenarioschrijver Frank Jonker en tekenaar Eric Heuvel tijdens het maken geadviseerd. Hoewel het verhaal over de multiculturele buurt in Amsterdam-Oost anno 2014 op zich staat, is Nieuwe vrienden het derde deel in een serie educatieve stripboeken van de Anne Frank Stichting. Deel een, De ontdekking uit 2003, vertelt het complexe verhaal van een Nederlands gezin tijdens de Tweede Wereldoorlog, aan de hand van een verzameling oude spullen die een jongen bij zijn oma op zolder vindt. De klare lijn-stijl is in de traditie van Hergé en ook het verhaal doet aan Kuifje denken: een onschuldige, nieuwsgierige jongen doet een toevallige vondst die een spannende geschiedenis blootlegt. Deel twee, De zoektocht (2007) gaat verder in op het verhaal van het Joodse buurmeisje uit De ontdekking. Deze strip vertelt aan de hand van haar verhaal vrij gedetailleerd de geschiedenis van de Jodenvervolging. Ook hier wordt alles vanuit het perspectief van een moderne jongen gezien.

Tot elkaar veroordeeld
En nu is er Nieuwe vrienden, dat maar heel zijdelings met de oorlog te maken heeft, en meer gaat over pesten en vooroordelen. Het verhaal kun je gerust cliché noemen: de nieuweling op school heeft moeite nieuwe vrienden te maken, maar door zijn voetbalprestaties wordt hij toch geaccepteerd. Een verlegen jongen kruipt langzaam uit zijn schulp. De pestkop wordt ontmaskerd als dief, en natuurlijk worden de jongen en het meisje die elkaar eerst niet mochten tóch verliefd. Bij dit alles ligt de nadruk op de verschillende culturen die binnen de schoolklas tot elkaar veroordeeld zijn. Logisch, want de doelstelling van de Anne Frank Stichting is niet alleen over de oorlog te vertellen, maar ook om discriminatie in het algemeen tegen te gaan. En oh ja, dan was er ook nog iets met de Joodse geschiedenis van de Transvaalbuurt. Dat moet er ook nog in, lijken de schrijvers gedacht te hebben. Dus vindt de hoofdpersoon een kistje met een brief en een ring uit de oorlog en gaat hij op zoek naar de nazaten van de Joodse eigenaar. Maar deze verhaallijn lijkt er met de haren bij gesleept.

Cool
Er is nog wel meer aan te merken op een stripboek als Nieuwe vrienden. De schrijvers hebben duidelijk hun best gedaan om het zo modern mogelijk te maken, met hippe kleding, smartphones en de manier van praten. Maar het gevaar dat hierin schuilt is dat wat nu cool is, dat volgend jaar allang niet meer is. Uitspraken als ‘duh!’ en ‘Waar is het feestje? Hier is het feestje!’ zijn eigenlijk nu al achterhaald. Ook kun je je afvragen hoe realistisch een klas of een voetbalteam is waarin elke etnische groep precies gelijkmatig is vertegenwoordigd. En waar antisemitisme schijnbaar niet voorkomt. Maar toch, juist door deze elementen biedt het boek handvatten om thema’s als verdraagzaamheid en diversiteit bespreekbaar te maken. En een stripboek als dit zal brugklassers veel meer aanspreken dan een belerend geschiedenisboek of een saai uur maatschappijleer. Nu alleen nog hopen dat de echte kinderen van de Transvaalbuurt ook zo vredelievend met elkaar omgaan als ze dat uiteindelijk in Nieuwe vrienden doen.