Mirjam Rotenstreich zaagt planken van heel dik hout in Verloren mensen. De schrijfster maakte geen genrekeuze waardoor alle zeggingskracht van een roman over tweedegeneratieproblematiek is verdwenen.
Door: Marissa van der Valk
Over media-aandacht heeft het schrijversechtpaar Mirjam Rotenstreich/ A.F.Th. van der Heijden niet te klagen. Er is geen blad of televisieprogramma dat de afgelopen jaren geen aandacht besteedde aan het koppel en hun privéleven. In 2010 werd de persaandacht nog een beetje meer. In dat jaar overleed hun enige zoon Tonio ten gevolge van een verkeersongeluk. Van der Heijden schreef vlot daarna een ‘requiemroman’ waarvoor hij de Libris Literatuur Prijs ontving. Goed voor een fl inke portie extra aandacht. Recentelijk verscheen Verloren mensen, een schrijfbaken in donkere tijden voor Rotenstreich. En hop, het hele mediacircus begon weer van voor af aan, maar over de kwaliteit van dit boek ging het daarbij niet. Logisch ook. Zo’n spectaculair boek is Verloren mensen n iet. Rotenstreich komt s ympathiek en oprecht over, maar ze maakt de zorgvuldig geschepte verwachtingen niet waar.
Mediacampagne
Als we de mediacampagne van de uitgever goed ontleden, zou dit boek een goed voorbeeld moeten zijn van tweedegeneratieliteratuur. Op het eerste gezicht lijkt dit ook zo. Abbi Mandelbaum vertrekt in haar eentje naar Zwitserland om in het reine te komen met de dood van haar ouders. Ze huurt er een idyllisch huis aan het meer van Lugano en ontmoet de mysterieuze Philip. Maar in plaats van bijkomen, moet Mandelbaum zware strijd leveren om plots opkomende reële en irreële angsten het hoofd te bieden. Het gaat al mis in de Gotthard-tunnel. Bij een klein ongeluk wordt het verkeer gedwongen stil te staan en Abbi vreest ogenblikkelijk voor een terroristische aanslag waardoor de tunnel in een ‘verzengend hete oven’ zal veranderen ‘waarin alles en iedereen tot as zou vergaan’. Het ongeluk valt gelukkig mee, maar de lezer weet inmiddels dat Abbi het moeilijk moet hebben in het leven als ze een andere autorijder bedankt voor uitleg over de situatie: ‘Abbi bedankte hem met zoveel enthousiasme dat hij er verlegen van werd. Hij kon niet weten dat ze al min of meer afscheid had genomen van het leven.’
Ruzies
Waar Abbi’s angsten vandaan komen? Via fl ashbacks leren we dat Abbi’s moeder zwaar getraumatiseerd is ten gevolge van gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog. Abbi en haar zuster hebben te maken met woede-uitbarstingen, emotionele chantage, en periodes waarin zij zonder moeder moeten doorbrengen omdat die voor behandeling wordt opgenomen in diverse behandelcentra. Abbi’s vader is een Poolse intellectueel die tot zijn frustratie alleen aan de bak kan als vervaardiger van regenjassen. Deze ouders hebben het moeilijk met zichzelf en, gezien hun veelvuldige hatelijke ruzies, met elkaar. Deze onveilige basis vormt het begin van hun bestaan. Tot zover de ingrediënten voor een roman over tweedegeneratieproblematiek. Maar hoe treurig de geschetste situaties ook zijn, ze maken geen enkele indruk. Rotenstreich laat geen tekstinterpretatie toe van de lezer. Abbi blijft ‘ijzig’ of ‘laat zich niet intimideren’ en ‘voelt hoe Philip het spel weer’ overneemt. Er kan zelfs geen twijfel bestaan over sommige gebeurtenissen. De dood van een van de bijfi – guren is geen zelfmoord, zoals logischerwijs best zou kunnen, maar moord, met Zyklon B! Daarnaast heeft Rotenstreich geen keus kunnen maken voor de vorm van deze roman. Is het een ontwikkelingsroman, of een ‘spannende en mysterieuze’ roman met thrillerelementen zoals de omslag suggereert? En in hoeverre wordt de lezer geacht gedegen achtergrondkennis te bezitten van het gedachtegoed van de fi losoof Nietzsche? Rotenstreich gaf onlangs in vrouwenblad Margriet aan te hebben getwijfeld over het schrijven van dit boek. Was er nog wel behoefte aan ‘weer een boek’ over deze problematiek? Het antwoord is ‘ja’. Die behoefte bestaat nog steeds. Maar de kracht van dit soort romans zit ’m in de manier waarop de lezer zich in de situatie kan inleven. En dat lukt niet genoeg in Verloren mensen.
Mirjam Rotenstreich, Verloren Mensen, Uitgeverij De Geus, 290 pagina’s, € 19,95
Abonneer op het NIW
