Veroordeeld

Een van de voordelen van mijn voormalige reizigersbestaan is een gezegende onwetendheid over alles wat in Nederland gebeurd is tussen pakweg het einde van de jaren negentig en het begin van het vorige decennium. Van bijvoorbeeld de moord op Pim Fortuyn hoorde ik ergens hoog in de bergen van Peru en ik heb steevast een geldig excuus om mij te onttrekken aan gesprekken over BN’ers van het tweede garnituur: “Sorry, daar weet ik niets van, toen zat ik …” Vul hier een exotisch land in.

Vandaar dat ik vorige week zonder enige voorkennis de bioscoopzaal betrad om de film De veroordeling te bekijken. Ik had weleens van de Deventer moordzaak gehoord en wist dat er iets met een klusjesman was, maar veel verder dan dat ging mijn kennis over de zaak niet. Gevolg: ik zat twee uur op het puntje van mijn stoel, viel van de ene in de andere verbazing en nog wat toepasselijke clichés. Om te beginnen was de film fantas-tisch (vijf sterren). Een van de beste drie Nederlandse producties die ik ooit heb gezien, samen met George Sluizers Spoorloos en Eddy Terstalls Simon. Dus heeft u nog wat tijd te doden, haast u dan naar de lokale bios, want De veroordeling mag u echt niet missen.

Kwade genius
De veroordeling geeft een ijzingwekkend beeld van het afschuwelijke onrecht dat een van de betrokkenen in de zaak is aangedaan. Nee, dan gaat het niet over de financiële adviseur van de vermoorde weduwe Wittenberg, Ernst Louwes. Die is keurig veroordeeld, heeft zijn straf uitgezeten en over zijn schuld kan nauwelijks twijfel bestaan. Maar gaandeweg wordt duidelijk hoe het leven van een volstrekt onschuldige man – en daarmee ook zijn partner – willens en wetens kapot is gemaakt door de kwade genius in de zaak: Maurice de Hond.

Het gaat natuurlijk over ‘de klusjesman’, die helemaal geen klusjesman was: Michaël de Jong. Zonder ook maar een greintje bewijs sprak De Hond de overtuiging uit dat De Jong ‘honderd procent zeker’ de moordenaar van Jacqueline Wittenberg was. Iedereen liet zich meeslepen, onder de indruk van De Honds sterrenstatus: andere BN’ers (Claudia de Breij bracht Maurice een beschamende ode, lang nadat hij ontmaskerd was als leugenaar en charlatan), de pers en zelfs het Openbaar Ministerie. Het zou een van de meest misselijkmakende lastercampagnes uit de moderne Nederlandse geschiedenis blijken, waarvoor Maurice de Hond uiteindelijk zowel straf- als civielrechtelijk werd veroordeeld. Maar uiteraard was de schade toen allang aangericht.

Schaamtevolle anonimiteit
In De veroordeling, gebaseerd op het werk van onderzoeksjournalist Bas Haan, wordt duidelijk dat De Hond bleef beschuldigen en manipuleren, lang nadat duidelijk was dat ‘klusjesman’ De Jong de dader helemaal niet kon zijn. En dat de opiniepeiler dat deed uit een mengeling van ego, publiciteitszucht en politieke én financiële motieven. Dat zat zo: De Hond was in zee gegaan met zakenman Jan de Lange. De twee wilden samen een politieke beweging met de naam Wij 21 beginnen. Omdat De Hond het gezicht moest worden van deze club, was elke publiciteit meegenomen, ook als die ging over de rug van een geheel onschuldige man. In een wel erg ironische speling van het lot zou De Honds partner De Lange later zijn eigen vrouw vermoorden.

In de film speelt De Hond zichzelf, een briljante vondst van de makers, zij het eentje waar de opiniepeiler zelf niet blij mee zal zijn. Maar het opvallendste is dat Maurice de Hond niet na de zaak met pek en veren uit de openbaarheid is gedragen om in schaamtevolle anonimiteit de rest van zijn dagen te slijten. De man is nog volop in beeld als opiniepeiler en vorig jaar opeens ook als coronaexpert. Sterker, hij heeft nooit het boetekleed aangetrokken voor zijn criminele smaad jegens Michaël de Jong en het mag zonder meer gesteld worden dat hij een beter leven heeft dan de ‘klusjesman’ wiens leven hij heeft verwoest.

Twee maanden voorwaardelijke gevangenisstraf en 45 duizend euro schadevergoeding heeft Maurice de Hond deze affaire gekost – niet eens genoeg voor De Jong om zijn advocaat mee te betalen. Nederlanders zijn een vergevingsgezind volk, helaas worden steevast de verkeerde mensen vergeven.