Toch nog even over de vermaledijde column van de Vlaamse auteur Herman Brusselmans. U weet wel, dat stukje waarin hij gul zijn geweldsfantasie met ons allen deelde, die hij volgens hemzelf ‘louter overdrachtelijk’ bedoelde ‘om de boodschap te benadrukken’. Die column is door het tijdschrift Humo ingetrokken. Arnon Grunberg is na 25 jaar opgestapt als columnist bij het Belgische periodiek. In de reacties op het stukje, inclusief die van Brusselmans zelf, zijn enkele patronen te ontwaren.
Zeggen dat iets satire is en daar dan quasi-intelligent ‘context!’ bij roepen, blijkt een nieuw soort buutvrij: jij staat bij de boom, de criticus heeft je lekker niet kunnen pakken. De hoofdredactie van Humo schrijft in een weerwoord dat men de samenhang niet wil begrijpen: “De grootste verwarring is gezaaid door een twintigtal woorden, niet eens een volledige zin […] uit hun context te isoleren en via sociale media rond te pompen.” En: “Het is natuurlijk makkelijker schreeuwen, polariseren en veroordelen zonder context […] en dus werd Brusselmans ‘aanzetten tot haat, moord, bedreigingen en laster’ aangewreven.”
Het grotere plaatje
Het grotere verband waarop de redactie doelt, is de rode draad van de volledige column: de schrijver heeft last van grote stemmingswisselingen. Het wegvallen van die context is een kwalijke trend volgens de hoofdredacteur van Humo, ‘waar zinsneden uit hun verband worden gerukt en misbruikt op sociale media’. Ook zijn collega van het Nederlandse magazine EW, Hella Hueck, schrijft een soortgelijke reactie op LinkedIn: “We leven door sociale media in een totale ‘context collapse’. Die ene zin overheerst nu alles en het oordeel is geveld.” Beide hoofdredacteurs hebben gelijk als het gaat om woede en ophef die doelbewust gegenereerd wordt, terwijl het grotere plaatje zien de ergste verontwaardiging veelal weg zou nemen. Helemaal met hen eens.
Quasi-intelligent ‘context’ roepen blijkt een nieuw soort buutvrij
Hier volgt wel uit dat, als je dat ‘grotere plaatje’ kent en nog altijd tot dezelfde conclusie komt, het heel misschien weleens aan het plaatje zelf zou kunnen liggen. Die context waar iedereen over schrijft, houdt vooral in dat Brusselmans een satiricus is: hij gebruikt wel vaker hyperbolen en schuttingtaal. Maar volgens die logica zou je een columnist nooit kunnen bekritiseren. Satire wordt hier telkens smal gedefinieerd als ‘niet echt zo bedoeld’. Maar het is in eerste instantie maatschappijkritiek: een satiricus kan wat hij schrijft wel degelijk menen. Brusselmans schrijft in zijn weerwoord dat hij die ene zin ‘in de voorwaardelijke wijs’ bedoelde: “Ik zeg overigens meteen daarna dat ik niet elke Jood over dezelfde kam scheer.” En twee regels verder: “Waarom is de Joodse gemeenschap in hemelsnaam zo snel op de tenen getrapt, terwijl ze zelf bezig zijn met een heel volk uit te moorden? Die kunnen dringend wat introspectie gebruiken. Mijn geloof in de hele Joodse cultuur – ik was ook lang fan van regisseurs als Woody Allen – heeft intussen een forse knauw gekregen.”
Paradox
Ja mensen, waarom snappen we het nou niet? Brusselmans bevestigt en ontkracht immers in één beweging dat hij niet alle Joden bedoelt, om vervolgens een conclusie te trekken die betrekking heeft op alle Joden en op de hele Joodse cultuur. De scherpe AD-columniste Kitty Herweijer somde in haar column van 14 augustus, ter wille van de broodnodige context, wat vintage complottheorieën op die Brusselmans de afgelopen maanden in zijn columns heeft verwerkt: Israëli’s hebben de mondiale banken en zowat de hele entertainmentwereld in handen, yadda yadda yadda. Waarom willen wij simpele lezers die verdomde context toch niet vatten?
Het is een soort retorische paradox van Zeno: nooit zal Achilles de schildpad inhalen, nooit zullen wij voldoende informatie vergaren en begrijpen om de situatie in de volledige context te snappen.
Hoewel bepaalde vormen van groepsbelediging strafbaar zijn – een advocate wees me op jurisprudentie waarin een man schuldig is bevonden aan groepsbelediging van moslims – reageert Grunberg scherp maar redelijk, want hij hoopt dat het niet tot een vervolging komt. Dit alles herinnert ons er wel aan dat de vrijheid van meningsuiting niet onbegrensd is, of je het nu satire noemt of niet. Ook blijkt maar weer dat je niet hoeft te kiezen: je kunt prima vinden dat er meer aandacht moet zijn voor de onmenselijke situatie in Gaza én dat Brusselmans te ver ging. Waarom dit niet samengaat in de hoofden van bepaalde mensen is mij een raadsel.
6 reacties
Esther,
Ik vind het opruiing en dat is strafbaar.
Wat een ontzettende onzin!
Context? Zoals de context van de motieven van hamas om 1200 Israëliërs af te slachten op 7 oktober? Want alleen door provocatie kom je tot zulke daden? Nonsens!
Als een echte stand-up comedian een grap maakt over trans of gekleurden dan is de meute genadeloos met hem en moet hij gecanceld worden.
En die Belg kan straffeloos oproepen tot moorddadig geweld tegen Joden?
Of het nou satire is of niet, hoe hij het precies als humoristisch heeft bedoeld maakt mij niet uit.
Zijn woorden zijn met inkt gedrukt op papier en worden gelezen door geradicaliseerde psychopaten die deze interpreteren als een oproep of uitnodiging om de daad bij het woord te voegen.
Genoeg voorbeelden van daders die slechts een klein zetje nodig hadden om tot een vreselijke daad over te gaan.
Natuurlijk heeft iedereen recht op zijn/haar/het mening, maar Brusselmans sloeg hier de plank compleet mis. Ik smul ook van iemand met een gepeperde mening, maar wat hij toen ventileerde kan écht niet.
Uk ben géén fan van Grunberg, sterker nog: ik heb de pest aan hem. Maar hij had nu gewoon gelijk.
Het geduld van Israël is op, ze pikken het niet langer om gekoeioneerd te worden en hebben hun standpunt nu (terecht of ónterecht) duidelijk gemaakt.
En dan moet Brusselmans geen olie op het vuur gooien. Híj zit gewoon lekker thuis in zijn eigen veilige omgeving te bedenken wie hij nu weer eens kan schofferen.
Het is een cliché -geworden uitdrukking : “men moet het in de context zien”. En dan ook zoiets van: “Nee, jullie begrijpen daarom Brusselmans niet” Daar kan je goed mee schermen, en dat doet men dan ook maar wat graag bij de hoofdredactie van Humo. Er is een staatsrechtelijk
onderzoek gestart in Vlaanderen.(B.) tegen Hermann Brusselmans. Ook in buitenland volgen ze dit nieuws hoe dat gaat aflopen.
De Belgische Joden hebben ook te maken met toenemend anti-semitisme. Ik hoop, dat die Brusselmans tot inkeer komt, zijn excuses aan gaat bieden b.v. in de Lange Kievitsstraat, bij Hoffy,s ,de Heimishe bakker,
grocerie Braun en alle andere winkels in de Joodse buurt. En dan met de daad gaat helpen, bijv. door de stoepen te kuisen zodat alles er weer proper uit gaat zien. Ramen zemen enz.enz.
Het niet-samengaan een raadsel ? De onmenselijke situatie in Gaza en het antisemitisme van Brusselmans hebben vrijwel niets met elkaar te maken, behalve dat ze zich tegelijkertijd manifesteren. De onmenselijke situatie van Gaza is van de ene kant het directe gevolg van de beestachtige wil van de wrede Gazanen om letterlijk koste wat het kost Israël te vernietigen en om zoveel mogelijk Joden te vermoorden en het antisemitisme van Brusselmans en vele anderen is van de andere kant het gevolg van falend leiderschap en toenemende chaos en frustratie in Europa. Vond men in slechte tijden in de middeleeuwen en tijdens het interbellum zonder Joodse staat geen redenen om Joden van alles wat verkeerd ging te beschuldigen en te haten en te vermoorden ? We moeten geen verontschuldigende verklaringen zoeken, maar beesten gewoon beesten noemen.
De text van Brusselmans is grensoverschrijdend en opruiend. Zoal de sociologe Judith Butler het zou noemen: dit is “Excitable Speech”: taalgebruik dat reeds een integraal onderdeel is van het geweld waartoe het oproept. Bovendien is “satire” een misplaatste verdediging die sommige mensen opwerpen. Satire is, in essentie, bijtende kritiek – was dat dan niet de schrijvers bedoeling? Wat dan wel?? En tenslotte getuigt Brusselmans schrijven van zijn onwetendheid: Netanyahu zou een kleine, kale Jood zijn? Brusselmans heeft duidelijk noch Joden, noch Netanyahu van dichtbij gezien. Hij is blijven steken in de sprookjes van Grimm. Ik heb nog nooit zo’n haatvolle en onnozele column gelezen.