Het is de lezers van de Volkskrant, NRC en Trouw ontgaan. Maar de kijkers naar SBS Showniews en RTL Boulevard en de lezers van De Telegraaf, AD en het Parool en regionale kranten zagen er wel een berichtje in: ‘Frits Barend toch niet in 40-45, de musical’. Pardon? Ja, ruim een jaar geleden werd ik benaderd voor een rol in de musical die al jaren een succes is in Vlaanderen. Ik zei op voorhand dat ik geen foute Nederlander wilde spelen, had een leuk gesprek met een van de producenten, maar zag het toch niet zitten. “Als je wilt dat het publiek wegloopt, moet je mij laten zingen,” zei ik nog met zekere zelfkennis. Er volgde een tweede gesprek, maar de twijfel won. Niet doen, zeiden ook mijn vrouw en kinderen.
En toen werd het 7 oktober. Ik zag de wereld veranderen, ik zag mezelf veranderen. Het oplaaiende antisemitisme in Nederland en daarbuiten groeide en werd – als waren het de jaren dertig van de vorige eeuw – op meerdere plaatsen weer oogluikend toegestaan. En als het te evident werd, heette het anti-Israël. Laat daar nu juist het beetje familie wonen dat de Tweede Wereldoorlog had overleefd. Zij kregen kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen en willen maar één ding: in vrede leven in een Joods land.
Ander mens
Die Joodse staat ligt anno 2024 in een regio met landen als Libanon, Syrië en Iran, waar homo’s worden opgehangen, waar het enige recht van vrouwen het aanrecht is, waar dictators willekeurig moorden en waar mensenrechten vergelijkbaar zijn met de rechten van mestvarkens. En grote supporter van deze landen is de menslievende Vladimir Poetin. Anno 2024 zijn kennelijk niet die landen het kwaad van de wereld, maar Israël.
Ik werd na 7 oktober een ander mens. Was het glas voorheen altijd halfvol, nu was het meer dan leeg. Ik leed mee met mijn familie in Resjon Letsion en Haifa en schaamde me tegelijk. Want ik ben hier en zij zijn daar, veel te vaak in hun schuilkelder. En toen dacht ik aan die musical, die laat zien waar uitsluiting, antisemitisme en verkeerde keuzes toe leiden. Ik besloot alsnog de bescheiden maar mooie rol van mijnheer Leon, een leider van het verzet, te accepteren. Ik volgde een korte cursus bij acteur Huub Stapel, kreeg vier ochtenden les van een Vlaamse acteur, kon de tekst dromen en meldde me eind juli vol goede moed voor de eerste repetities.
‘Als je wilt dat het publiek wegloopt, moet je mij laten zingen’
Ik zou de rol afwisselend spelen met de zeer collegiale Sjoerd Pleijsier. De eerste twee dagen lazen we aan een paar grote tafels de teksten. Ik had als leek ook graag een keer gelezen, maar Sjoerd kreeg het woord als meneer Leon. In een grote, verlaten, kale fabriekshal van zo’n 50 bij 50 meter declameerde ik voor het eerst mijn teksten. Uit het hoofd. Ik zag al snel dat de Vlaamse topregisseur Frank Van Laecke mij met gefronste wenkbrauwen gadesloeg. Ik vond niet de juiste toon, legde de verkeerde accenten, zei hij.
Detail
Van Laecke raadde me aan te kijken hoe de beste Nederlandstalige acteur van de laatste dertig jaar, Jo Demeyere, de rol had vertolkt in Vlaanderen. Kort daarvoor had Demeyere in een interview in De Telegraaf zijn verbazing geuit over mijn deelname, maar dat terzijde. De regisseur liet me een uitvoering met Demeyere zien. Ik nam de video op en probeerde de Vlaamse legende daags later zo dicht mogelijk te benaderen. Tevergeefs.
Wellicht een detail voor de lezers van het NIW, maar ik sprak de zin ‘In Westerbork is een ziekenhuis, een theater. Zeggen ze’ uit alsof het waar was. Want er wás een ziekenhuis, er wás een theater. Nee, die waren er niet, dat wilden de nazi’s ons doen geloven, zei Van Laecke en zo moest ik die zin vertolken. De volgende dag wachtte hij me buiten op en zei empathisch: “Frits, ik ben bang dat het niet gaat lukken. Je hebt zo’n mooie carrière gehad op de Nederlandse televisie en in de journalistiek dat ik je wil behoeden voor een mogelijke afgang.”
En zo eindigde een carrière als acteur die nooit is begonnen. O ja, ik moest op de tweede repetitiedag ook iets zingen. Dat deed ik meteen goed met de juiste toon en de juiste accenten, volgens de zangcoach. Nu maar wachten op een gastoptreden bij de Toppers.
