De klas is je leven als je als kind opgroeit. Dat weet ook Eddo Verdoner, de nationaal coördinator antisemitismebestrijding. “School bepaalt je blik op de hele wereld. Als je dan antisemitisch bejegend wordt, heeft dat stevige impact.”
Verdoner beleeft drukke dagen. Deze week overlegde hij in Parijs met zijn collega-coördinatoren uit Europese landen. De coördinatoren wilden uitwisselen hoe in hun land wordt omgegaan met de spanningen en het toenemende antisemitisme en wat zij eventueel van elkaar kunnen leren.
Het antisemitisme op scholen stond in de meeting in de schijnwerpers. Recent bereikten tal van berichten de media over Joodse leerlingen die zich onveilig voelen in de klas. Een aantal van hen voelt zich zelfs gedwongen naar een andere school uit te wijken. Dagblad Het Parool publiceerde het verhaal van een meisje dat niet meer naar school durfde te gaan. Toen zij vervolgens door haar moeder werd gebracht, werd het meisje meteen op een Hitlergroet getrakteerd. In het Jeugdjournaal vertelde een scholiere dat de schoolleiding de pesters niet aanpakte.
Ook het NIW kreeg zorgwekkende incidenten te horen. Zo beweerde een docent in het wekelijkse kringgesprek in de klas glashard dat de oorlog de schuld is van Israël, omdat de staat Palestijns land bezet.
Gedwongen keus
Onlangs was Eddo Verdoner aanwezig bij een groepsgesprek om uit de eerste hand te horen waarmee Joodse scholieren geconfronteerd worden. In de groep vertelden ouders hun ervaringen. “Het was echt schrikbarend en onacceptabel. De ouders vertelden mij hoe hun kinderen werden aangevallen in de appgroep van hun school. ‘Wat doen jullie daar?’ vragen klasgenoten dan. Zo’n kind moet zich verdedigen, terwijl alle anderen meelezen. Soms neemt iemand het voor hem op, maar vaak niet. ‘Hamas heeft gelijk,’ wordt er dan geroepen, ‘jullie verdienen het.’ Als gevolg van dergelijke incidenten raken kinderen geïsoleerd in de klas. Schrijnend is dat docenten veelal niet ingrijpen en zelfs meepraten.”
‘Helpt een gesprek met de docent niet? Dan stap je naar de schoolleiding’
De stroom antisemitische voorvallen heeft verstrekkende gevolgen. Al zes Joodse kinderen moesten hun heil zoeken op de Joodse scholengemeenschap Maimonides in Amsterdam. Dieptreurig, vindt Verdoner: “Als je zelf graag naar een Joodse school wilt, is dat een vrije keuze. Mooi dat het in Nederland kan, althans in Amsterdam. Maar als je daartoe gedwongen wordt omdat je je niet veilig voelt, dan gaat er echt iets fout. We maken onze kinderen weerbaar door hun een veilige tijd op school te bieden. Als we daar niet in slagen, falen we als samenleving.”
Zijlijn
De nationaal coördinator heeft er zijn handen vol aan. Onvermoeibaar brengt hij samen met zijn team het probleem onder de aandacht van scholen en ministeries. Deze week ging een brief uit naar alle basis- en middelbare scholen, waarin de overheid docenten oproept in de klas op te letten op antisemitische incidenten. De brief bevat daarnaast instructies voor de manier met dergelijke voorvallen om te gaan. “Wij sporen ze aan alert te zijn,” legt Verdoner uit. “Blijf niet aan de zijlijn staan als een kind gepest wordt of wordt aangesproken op zijn Joods-zijn. Doe iets, laat je niet in slaap sussen door gemeenplaatsen. Context? Twee kanten van de medaille? Welnee, antisemitisme heeft maar één kant en dat is het beschermen van dat kind op die plek.”
Verdoners team riep in het Jeugdjournaal kinderen en hun ouders op antisemitische incidenten bij de docent aan te kaarten. “Helpt dat niet? Dan ga je naar de schoolleiding. Breng alle verantwoordelijken op de hoogte, daarna is het aan de onderwijsinspectie om erop toe te zien dat alle afspraken worden nageleefd.”
Wijdverbreid
De huidige golf antisemitische voorvallen op scholen lijkt ernstiger en heviger dan voorheen. Daar zijn twee oorzaken voor te noemen, zegt Eddo Verdoner. “De eerste is, niet verrassend, de enorme invloed van sociale media. Er is geen scholier zonder Instagram en TikTok, waar de gruwelijkste filmpjes binnenkomen op hun telefoon. Negen of tien jaar oud zijn ze dan. Daarmee wordt het conflict zonder enige context geëxporteerd naar het klaslokaal.”
“De tweede oorzaak is dat antisemitisme steeds gemakkelijker en breder in de samenleving tot uiting komt. Het taboe verdwijnt. Dat zie je in de sport, in de politiek en op tv. Denk aan de populaire presentator Johan Derksen, die eeuwenoude antisemitische fabels oprakelt. Joden hebben volgens hem alle ellende helemaal aan zichzelf te danken. Er is een vruchtbare voedingsbodem gecreëerd voor Jodenhaat. De pogrom van Hamas en Israëls reactie daarop doen zo’n broeinest heel gemakkelijk opvlammen.”
Abonneer op het NIW
