Het stond al langer in de planning: op alia gaan, naar het land waar nu zes van hun tien kinderen wonen en waar Raphaël Evers’ moeder Bloeme in 2016, nog net voor haar dood, ola chadasja (nieuwe immigrant) werd en begraven ligt. “Eigenlijk wilden we al veel eerder naar Israël,” vertelt Evers: “Het was altijd al een droom. Daar wordt het jodendom echt geleefd, ook qua lernen en religieuze ontwikkeling, ook als het gaat om ingewikkelde Talmoedische discussies.” Maar na jarenlang verbonden te zijn geweest aan de Joodse gemeenschap in Amsterdam was er eerst nog de vraag uit het Duitse Düsseldorf, of hij daar als opperrabbijn het Joodse leven kon helpen opbouwen. Er werden mikwes gebouwd en andere veranderingen in gang gezet.
“Nu dat op de rit staat, is de tijd rijp. En niet alleen daarom. Ik voel steeds sterker dat er voor Joden minder ruimte is in Europa. En die tendens begint nu ook al in Amerika. Talmoedisch gezien leven we in de overgang van de vierde naar de vijfde galoet (diaspora) en de terugkeer naar Israël. Eerst was er de Babylonische ballingschap, toen die van de Meden en de Perzen, de tijd van Esther. Daarna was er de Griekse overheersing en de vierde was de diaspora die begon gedurende het Romeinse rijk. We zitten nu in het staartje van die galoet, en de vijfde is op komst, de galoet van Jismaël, genoemd naar de halfbroer van Isaak, veroorzaakt door bewoners van het Midden-Oosten. In de Zohar, de verzameling mystieke commentaren op de Tora, staat dat dit de laatste galoet zal zijn. Dat die op komst was, wist ik, maar ik sta versteld van de massaliteit en de kracht waarmee die zich nu manifesteert. Ik ken jongeren hier die bewust wegblijven van sociale media, omdat ze anders alleen maar depressief worden van de antisemitische berichten die ze zien langskomen.”
Duidelijkheid
Zijn moeder Bloeme Evers z’’l vertelde nog voor ze overleed dat zelfs voor de Tweede Wereldoorlog het antisemitisme niet zo virulent en hard was, zo overduidelijk op straat lag, als ze op dat moment meemaakte, en dat was in 2016. Evers: “Het is sindsdien alleen maar erger geworden. Kijk, duidelijkheid heeft één voordeel: je weet waar je aan toe bent. Het is een spannende tijd, er gebeuren rare dingen. Dit zou een tijd van vrijheid en gelijkheid moeten zijn, maar tegelijkertijd neemt het antisemitisme enorm toe. Dat is toch vreemd. Ik zie in Europa geen weg meer terug. Je ziet het gebeuren, ik had nooit verwacht dat het in zo’n korte tijd zo uit de hand zou lopen. En het gaat echt niet minder worden, er is geen kruid tegen gewassen.”
Volgens Evers wordt te veel verwacht van het onderwijs, strafrecht en de maatschappelijke reactie, want hij ziet het tij niet keren – ondanks de sterke ondersteuning van de Joodse gemeenschap door de Duitse overheid. “Er wordt hier veel gedaan aan antisemitismebestrijding, maar het haalt niets uit. Het lijkt wel alsof de hele samenleving aan het instorten is. Iedere actie van, in en rond Israël veroorzaakt telkens meer ellende hier. Antisemitisme is nooit weggeweest, maar komt nu weer aan de oppervlakte. Lees bijvoorbeeld het recente bericht dat Duitse soldaten zich in Litouwen enorm hebben misdragen en dat daar een heel nest zit van militairen met extreemrechts gedachtegoed, inclusief ‘Heil Hitler’. Je ziet hier hele groepen in het leger radicaliseren.”
Jismaël
Evers ziet het al beschreven in Beresjiet (Genesis) 16. God zegt daar dat Jismaël een wildeman onder de volkeren zal zijn. “Tot nu was de wereld ingedeeld in twee verschillende rijken: het westen was christelijk, het oosten islamitisch. Die twee waren gescheiden, maar in onze generatie zien we dat Jismaël overal is. Lees je de heilige teksten erop na, dan volgt er een eindstrijd waarin westerse en oosterse volken tegen Israël strijden, in de Joodse staat zal het zwaartepunt liggen. Ik wil daar dan toch bij zijn. Er staat geschreven dat die eindstrijd maar heel kort zal duren, een paar minuten.”
“Het zijn beangstigende vooruitzichten. Kijk naar de verkiezing van de nieuwe president in Iran, Ebrahim Raisi. In de hele Joodse geschiedenis zie je dat leiders die het volk Israël dreigen te vernietigen, dat ook beginnen te doen zodra ze de macht krijgen. Daar maak ik me geen enkele illusie over.” Evers vindt dat de dreiging van Iran in het westen niet serieus genoeg genomen wordt. “Ik vrees dat Israël gedwongen zal worden actie te ondernemen. Het Westen treedt nauwelijks krachtdadig op en we weten: zachte heelmeesters maken stinkende wonden. De reacties van de internationale gemeenschap op de ontwikkelingen daar zijn veel te slap. Je hebt te maken met regimes die niet te stuiten zijn. Natuurlijk hoop ik dat de dreiging uit Iran met een sisser afloopt, maar je weet maar nooit.”
Vertraging
“Je vertrekt niet zomaar naar Israël en het zal er niet gemakkelijk zijn. De kosten van levensonderhoud zijn er hoog, maar toch zie je steeds meer Joden die kant op gaan. Ik spreek daar ook veel met mijn kinderen over. Er wonen er nog drie in Nederland en één in Londen. En dan zijn er natuurlijk de mooie vooruitzichten. Door de coronacrisis hebben we de laatste anderhalf jaar geen echt contact met onze kinderen in Israël kunnen hebben. Ja, we spreken ze dagelijks, maar er zijn kleinkinderen geboren die we nog niet eens gezien hebben. Er is toch fysieke afstand. Dat gaan we allemaal inhalen.”
Het plan is te gaan wonen in Jeruzalem, in de mooie wijk Rechavia, met een goed leercentrum voor de rabbijn in de buurt, waar hij les kan geven. “Het wachten is nog even op mijn opvolger hier in Düsseldorf en er moeten nog wat zaken worden afgehandeld. Want wat was er veel te regelen. We zijn er al vanaf januari mee bezig, en de administratieve rompslomp is groter dan ik verwachtte. Zo heb ik twee bewijzen van goed gedrag nodig, uit Duitsland en uit Nederland. Vorig jaar heb ik hier in Duitsland mijn rijbewijs nog om laten zetten. Maar als ik alleen dat exemplaar meeneem, denken ze in Israël dat ik nog maar één jaar autorijd, dus moest er ook nog een document uit Nederland komen. En dan zijn er nog zorgverzekeringen en wat dies meer zij. Normaal betekent dat al veel papierwerk, maar nu met de coronacrisis heeft alles vertraging opgelopen. Dat hoor ik ook van anderen, het kost je een halfjaar om weg te komen. Onze streefdatum is nu 1 augustus. Het liefst vliegen we vanuit Neder land, zodat we nog een laatste weekend bij de kinderen in Amsterdam kunnen zijn. We houden geen pied-à-terre aan. We gaan, zoals dat heet, vrij en onverveerd die kant op.”
Oelpan
Hoewel de rabbijn een negental boeken in het Hebreeuws heeft geschreven, zal het Ivriet, het moderne Hebreeuws dat de gangbare taal in Israël is, moeten worden bijgespijkerd. “Ivriet is toch anders, maar we krijgen van de staat vijfhonderd uur oelpan aangeboden, daar zullen we zeker gebruik van maken.”
Wel zal Evers zijn vele contacten in Nederland en Duitsland blijven onderhouden. Deze coronatijd heeft geleerd dat er veel kan via Zoom, zoals sjioeriem (religieuze lessen) geven. “Ik bekijk het helemaal niet negatief. We zijn blij eindelijk deze stap te kunnen zetten. We zijn gevaccineerd, en we hebben ontzettend veel familie in Israël. Onze toekomstverwachting is dat Israël alles zal overleven en natuurlijk hopen we daarnaast op een snelle komst van de Masjiach.”
Abonneer op het NIW
