Leef!

Afgelopen maandag had ik de eer om te spreken bij de Auschwitz-herdenking in Maastricht. Er waren veel ontroerende momenten. Na afloop kreeg iedere aanwezige het boekje Vergeten leidt tot ballingschap mee. Tijdens de treinreis terug naar Amsterdam, met een lege mobiel, pakte ik het en begon te lezen. Daarin de namenlijst van alle Limburgse Joden, Sinti en Roma die waren weggevoerd en wegbleven, en een lijst met Joden die in Limburg ondergedoken hadden gezeten en alsnog op transport waren gezet.

Het zijn heel simpele lijsten: naam, geboortedatum, woonplaats, dag en plaats van de moord. Honderden namen uit Maastricht, Roermond en Sittard. Ik las ze allemaal: Zeligman, Bromet, Goldschmidt, Kaufmann, Schellevis, Silbernberg, Wolff , Zondervan.

Ook de naam van het broertje van Benoit Wesly, Léon. Geboortedatum: 06.04.1939. Woonplaats: Maastricht. Overleden: 11.02.1944. Plaats: Auschwitz. Daaronder nog een paar keer de naam Wesly.

Met zo’n boekje, met familienamen onder elkaar, ga je verbanden leggen. Ach, dat waren de vader en moeder. En hun vier kinderen. Allemaal op dezelfde datum vergast: 31.08.1942. Een datum die steeds weer terugkomt. Navraag leert dat dat kort was nadat Limburgse Joden zich voor transport hadden moeten melden.

Soms blijkt één gezinslid het langer volgehouden te hebben dan de anderen, nog een paar maanden te hebben doorgeleefd terwijl kinderen en vrouw al allemaal op dezelfde datum waren vergast. Hoe had die man die laatste maanden doorgebracht? Wat had hij wel of niet geweten? Had hij zich toch nog aan het leven vastgeklampt, voordat ze ook hem de dood injoegen?

En dan zijn er anderen, die zelfs bezweken nadat Auschwitz al was bevrijd. Op minder bekende plaatsen, zoals Sara Cohen Rodriguez-Lijmer: geboren op 27.07.1911. Ondergedoken in Limburg en toch opgepakt. Datum van overlijden: 31.03.1945 in Kratzau, het huidige Chrastava in Tsjechië, waar vrouwen dwangarbeid moesten verrichten. Bij sommigen vermoed ik dat ze het leven lieten tijdens een van de dramatische dodenmarsen aan het eind van de oorlog. We zullen hun verhalen nooit kennen. Het enige wat ons rest zijn deze data en namen.

De dag daarop lees ik onze cultuurtips voor deze week. Ik zie het Joodse leven van nu en moet denken aan de woorden van Benoit Wesly, die tijdens zijn emotionele speech daar in Maastricht ook zijn broertje Léon herdacht. Zijn boodschap aan iedereen die het maar horen wilde, was: leef! Leef! Leef!

(Het boek is aan te vragen bij joodsmaastricht.nl.)