Het komt niet vaak voor dat een verzoek aan de Koning, nog wel een verzoek dat zelfs tegen het protocol ingaat, Kamerbreed wordt gedragen. Maar het lukte D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma. Hij schreef een open brief aan de Koning die vandaag is gepubliceerd. Het gaat erom Jan Zwartendijk, een diplomaat die al aan het begin van de Tweede Wereldoorlog duizenden Joden het leven redde, postuum de hoogste onderscheiding toe te kennen. Het NIW schaarde zich achter dit initiatief, waarna de belangrijkste Joodse organisaties en andere maatschappelijk bekende namen de brief medeondertekenden.
Sjoerd Sjoerdsma: “Ik leerde het verhaal van Jan Zwartendijk in 2018 kennen na het lezen van het boek dat Jan Brokken over hem had geschreven. Toen al stelde ik er Kamervragen over.”
Daarna bleef het stil. Wel waren er privéinitiatieven om Zwartendijk meer bekendheid te geven, ook na de publicatie van Zwartendijks verhaal in het NIW in 2016, maar die strandden.
Nu pakt Sjoerdsma het groots aan. Zwartendijk, die nota bene in 1964 nog een reprimande van toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Joseph Luns kreeg omdat hij zich niet aan de consulaire regels had gehouden, verdient de hoogste Nederlandse onderscheiding. Postuum, wat tegen het protocol ingaat en nooit eerder is gebeurd. Toch is dat de wens van de ondertekenaars, inclusief Zwartendijks voormalig werkgever Philips. Sjoerdsma: “Ik weet dat het tegen het protocol is, maar Zwartendijk heeft iets heel goeds gedaan door de regels te breken, ik vind dat wij ook iets goeds kunnen doen door de regels van het protocol te breken. Dit is een groot politiek en maatschappelijk initiatief geworden. Laten we de cirkel rondmaken en deze omissie alsnog goed afsluiten. Ik hoop dat na deze actie tenminste een miljoen mensen in Nederland de naam van Zwartendijk kennen.”
Hieronder de open brief aan Koning Willem Alexander:
Majesteit,
Elk jaar onderscheidt u Nederlanders vanwege hun bijzondere verdiensten. Van vrijwilligers die zich langdurig inzetten voor sport, cultuur, natuur of veiligheid tot mensen die zich verdienstelijk hebben gemaakt voor onze samenleving, op een manier die veel verder gaat dan wat van iemand kan worden verwacht. Zo’n onderscheiding is een erkenning voor de ontvanger en familie en onderstreept de voorbeeldfunctie die de gedecoreerde heeft.
Wij vragen in dat kader uw aandacht voor een bijzondere landgenoot, iemand die het verdient bij elke Nederlander bekend te zijn: Jan Zwartendijk.
Zijn verhaal, door Jan Brokken opgetekend in De rechtvaardigen, is indrukwekkend. Zwartendijk redt in 1940 als consul in Litouwen duizenden Joden van een wisse dood. Hij schrijft visa uit die hen helpen via een omweg naar veiliger oorden te ontsnappen. Rijendik staan de Joodse vluchtelingen voor zijn kantoor en Zwartendijk schrijft van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat visa uit totdat zijn handen verkrampt zijn. Vaak staat hij zichzelf niet meer toe dan een slok koude koffie. Zijn eigen verjaardag vergeet hij volkomen, zozeer neemt deze missie hem in beslag. Het maakt niet uit wie er voor hem verschijnt in het kleine kamertje waar hij werkt. Naam en nationaliteit zijn voldoende.
Zo kiest Zwartendijk voor stil verzet tegen een kwaad dat hij niet in zijn eentje kan overwinnen, maar dat hij desondanks trotseert. Zich bewust van de mogelijke gevolgen voor zichzelf, zijn vrouw en kinderen, kiest hij ervoor te doen wat hij kan.
Zwartendijk verdient daarvoor erkenning, een standbeeld en een prominente plek in onze geschiedenisboeken. Pijnlijk genoeg gaf Nederland hem niets van dat alles. Over deze ‘Nederlandse Schindler’ zijn geen speelfilms gemaakt. Onze kinderen worden niet met zijn heldendaad grootgebracht. Erkenning kreeg hij evenmin. Integendeel zelfs, zijn heldenmoed werd beloond met een reprimande van het ministerie van Buitenlandse Zaken wegens schending van consulaire richtlijnen.
De belofte van ‘nooit meer’ begint bij het voorkomen van haat. Net zo belangrijk is het degenen te eren die destijds in verzet kwamen, die opstonden tegen haat. Deze helden belichamen idealen om na te streven. Ze zijn rolmodellen aan wie wij ons spiegelen in tijden van morele dilemma’s. En ze dwingen ons tot de urgente vraag: als de situatie zich nu zou voordoen, zou ik dan wegkijken of mijn nek uitsteken om te helpen? Zwartendijk deed dat laatste en is ervoor verguisd.
Majesteit, het is tijd dit recht te zetten. In Litouwen staat een door u onthuld monument ter ere van Zwartendijk. In Israël draagt hij de eretitel Rechtvaardige onder de Volkeren. Het is tijd dat ook Nederland de erkenning geeft die deze verzetsheld verdient. Wij vragen u daarom Jan Zwartendijk postuum de hoogste koninklijke onderscheiding te verlenen.
Met de meeste hoogachting,
Sjoerd Sjoerdsma – Kamerlid D66
Jan Brokken – Schrijver
Esther Voet – Hoofdredacteur NIW, voormalig directeur CIDI
Roy Jakobs – CEO Philips
Chanan Hertzberger – Voorzitter CJO
Yoeri Albrecht – Directeur debatcentrum De Balie
Frits Barend – Journalist
Tom van der Lee – Kamerlid GroenLinks
Naomi Mestrum – Directeur CIDI
Paul Brill – Journalist
Elma Drayer – Columnist en schrijfster
Jacques Grishaver – Voorzitter Nederlands Auschwitz Comité
Kati Piri – Kamerlid PvdA
Eddo Verdoner – Nationaal coördinator antisemitismebestrijding (NCAB)
Ruben Brekelmans – Kamerlid VVD
Natascha van Weezel – Columnist, programmamaker
Agnes Mulder – Kamerlid CDA
Don Ceder – Kamerlid ChristenUnie
Afshin Ellian – Hoogleraar jurisprudentie Leiden Universiteit en columnist
Marieke Koekkoek – Kamerlid VOLT
Christine Teunissen – Kamerlid PvdD
Anet Bleich – Politicologe, journaliste
Jasper van Dijk – Kamerlid SP
Binyomin Jacobs – Opperrabbijn
Sylvana Simons – Kamerlid Bij1
Mart de Kruif – Voormalig commandant der landstrijdkrachten
Nausicaa Marbe – Columnist en schrijfster
Tunahan Kuzu – Kamerlid DENK
Ronny Naftaniel – Voormalig directeur CIDI, voormalig voorzitter CJO, vicevoorzitter CEJI
Kees van der Staaij – Kamerlid SGP
Pieter Omtzigt – Kamerlid
Nilüfer Gündoğan – Kamerlid
Liane den Haan – Kamerlid Fractie Den Haan
Emile Schrijver – Algemeen directeur Joods Cultureel Kwartier
Bart Schut – Adjunct-hoofdredacteur NIW
Awraham Soetendorp – Emeritus liberaal rabbijn
Geert Wilders – Kamerlid PVV
Bernard Hammelburg – Journalist
Hanneke Gelderblom – Mediator
Olaf Ephraim – Kamerlid BVNL
Derk Jan Eppink – Kamerlid JA21
Caroline van der Plas – Kamerlid BBB
Ralf Dekker – Kamerlid FvD
Alexander Hammelburg – Kamerlid D66
Abonneer op het NIW
