Abonneer op het NIW

Het opinietijdschrift en cultureel magazine in één, voor iedereen geïnteresseerd in de Joodse wereld. Abonneer nu »

Nieuws

Uniek verzoek aan de Koning: eer verzetsheld Jan Zwartendijk

Jan Zwartendijk is een van onze grootste verzetshelden, hij redde het leven van duizenden Joden. Maar slechts weinigen kennen zijn naam en daar moet verandering in komen. Nu ligt er een Kamerbreed gedragen verzoek bij de Koning, ondersteund door Joodse organisaties, om hem alsnog postuum te eren.

Esther Voet 13 februari 2023, 00:00
Uniek verzoek aan de Koning: eer verzetsheld Jan Zwartendijk

Het komt niet vaak voor dat een verzoek aan de Koning, nog wel een verzoek dat zelfs tegen het protocol ingaat, Kamerbreed wordt gedragen. Maar het lukte D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma. Hij schreef een open brief aan de Koning die vandaag is gepubliceerd. Het gaat erom Jan Zwartendijk, een diplomaat die al aan het begin van de Tweede Wereldoorlog duizenden Joden het leven redde, postuum de hoogste onderscheiding toe te kennen. Het NIW schaarde zich achter dit initiatief, waarna de belangrijkste Joodse organisaties en andere maatschappelijk bekende namen de brief medeondertekenden.

Sjoerd Sjoerdsma: “Ik leerde het verhaal van Jan Zwartendijk in 2018 kennen na het lezen van het boek dat Jan Brokken over hem had geschreven. Toen al stelde ik er Kamervragen over.”

Daarna bleef het stil. Wel waren er privéinitiatieven om Zwartendijk meer bekendheid te geven, ook na de publicatie van Zwartendijks verhaal in het NIW in 2016, maar die strandden.

Nu pakt Sjoerdsma het groots aan. Zwartendijk, die nota bene in 1964 nog een reprimande van toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Joseph Luns kreeg omdat hij zich niet aan de consulaire regels had gehouden, verdient de hoogste Nederlandse onderscheiding. Postuum, wat tegen het protocol ingaat en nooit eerder is gebeurd. Toch is dat de wens van de ondertekenaars, inclusief Zwartendijks voormalig werkgever Philips. Sjoerdsma: “Ik weet dat het tegen het protocol is, maar Zwartendijk heeft iets heel goeds gedaan door de regels te breken, ik vind dat wij ook iets goeds kunnen doen door de regels van het protocol te breken. Dit is een groot politiek en maatschappelijk initiatief geworden. Laten we de cirkel rondmaken en deze omissie alsnog goed afsluiten. Ik hoop dat na deze actie tenminste een miljoen mensen in Nederland de naam van Zwartendijk kennen.”

Hieronder de open brief aan Koning Willem Alexander:

Majesteit,

Elk jaar onderscheidt u Nederlanders vanwege hun bijzondere verdiensten. Van vrijwilligers die zich langdurig inzetten voor sport, cultuur, natuur of veiligheid tot mensen die zich verdienstelijk hebben gemaakt voor onze samenleving, op een manier die veel verder gaat dan wat van iemand kan worden verwacht. Zo’n onderscheiding is een erkenning voor de ontvanger en familie en onderstreept de voorbeeldfunctie die de gedecoreerde heeft.

Wij vragen in dat kader uw aandacht voor een bijzondere landgenoot, iemand die het verdient bij elke Nederlander bekend te zijn: Jan Zwartendijk.

Zijn verhaal, door Jan Brokken opgetekend in De rechtvaardigen, is indrukwekkend. Zwartendijk redt in 1940 als consul in Litouwen duizenden Joden van een wisse dood. Hij schrijft visa uit die hen helpen via een omweg naar veiliger oorden te ontsnappen. Rijendik staan de Joodse vluchtelingen voor zijn kantoor en Zwartendijk schrijft van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat visa uit totdat zijn handen verkrampt zijn. Vaak staat hij zichzelf niet meer toe dan een slok koude koffie. Zijn eigen verjaardag vergeet hij volkomen, zozeer neemt deze missie hem in beslag. Het maakt niet uit wie er voor hem verschijnt in het kleine kamertje waar hij werkt. Naam en nationaliteit zijn voldoende.

Zo kiest Zwartendijk voor stil verzet tegen een kwaad dat hij niet in zijn eentje kan overwinnen, maar dat hij desondanks trotseert. Zich bewust van de mogelijke gevolgen voor zichzelf, zijn vrouw en kinderen, kiest hij ervoor te doen wat hij kan.

Zwartendijk verdient daarvoor erkenning, een standbeeld en een prominente plek in onze geschiedenisboeken. Pijnlijk genoeg gaf Nederland hem niets van dat alles. Over deze ‘Nederlandse Schindler’ zijn geen speelfilms gemaakt. Onze kinderen worden niet met zijn heldendaad grootgebracht. Erkenning kreeg hij evenmin. Integendeel zelfs, zijn heldenmoed werd beloond met een reprimande van het ministerie van Buitenlandse Zaken wegens schending van consulaire richtlijnen. 

De belofte van ‘nooit meer’ begint bij het voorkomen van haat. Net zo belangrijk is het degenen te eren die destijds in verzet kwamen, die opstonden tegen haat. Deze helden belichamen idealen om na te streven. Ze zijn rolmodellen aan wie wij ons spiegelen in tijden van morele dilemma’s. En ze dwingen ons tot de urgente vraag: als de situatie zich nu zou voordoen, zou ik dan wegkijken of mijn nek uitsteken om te helpen? Zwartendijk deed dat laatste en is ervoor verguisd.

Majesteit, het is tijd dit recht te zetten. In Litouwen staat een door u onthuld monument ter ere van Zwartendijk. In Israël draagt hij de eretitel Rechtvaardige onder de Volkeren. Het is tijd dat ook Nederland de erkenning geeft die deze verzetsheld verdient. Wij vragen u daarom Jan Zwartendijk postuum de hoogste koninklijke onderscheiding te verlenen.

Met de meeste hoogachting,

Sjoerd Sjoerdsma – Kamerlid D66

Jan Brokken – Schrijver

Esther Voet – Hoofdredacteur NIW, voormalig directeur CIDI

Roy Jakobs – CEO Philips

Chanan Hertzberger – Voorzitter CJO

Yoeri Albrecht – Directeur debatcentrum De Balie

Frits Barend – Journalist

Tom van der Lee – Kamerlid GroenLinks

Naomi Mestrum – Directeur CIDI

Paul Brill – Journalist

Elma Drayer – Columnist en schrijfster

Jacques Grishaver – Voorzitter Nederlands Auschwitz Comité

Kati Piri – Kamerlid PvdA

Eddo Verdoner – Nationaal coördinator antisemitismebestrijding (NCAB)

Ruben Brekelmans – Kamerlid VVD

Natascha van Weezel – Columnist, programmamaker

Agnes Mulder – Kamerlid CDA

Don Ceder – Kamerlid ChristenUnie

Afshin Ellian – Hoogleraar jurisprudentie Leiden Universiteit en columnist

Marieke Koekkoek – Kamerlid VOLT

Christine Teunissen – Kamerlid PvdD

Anet Bleich – Politicologe, journaliste

Jasper van Dijk – Kamerlid SP

Binyomin Jacobs – Opperrabbijn

Sylvana Simons – Kamerlid Bij1

Mart de Kruif – Voormalig commandant der landstrijdkrachten

Nausicaa Marbe – Columnist en schrijfster

Tunahan Kuzu – Kamerlid DENK

Ronny Naftaniel – Voormalig directeur CIDI, voormalig voorzitter CJO, vicevoorzitter CEJI

Kees van der Staaij – Kamerlid SGP

Pieter Omtzigt – Kamerlid

Nilüfer Gündoğan – Kamerlid

Liane den Haan – Kamerlid Fractie Den Haan

Emile Schrijver – Algemeen directeur Joods Cultureel Kwartier

Bart Schut – Adjunct-hoofdredacteur NIW

Awraham Soetendorp – Emeritus liberaal rabbijn

Geert Wilders – Kamerlid PVV

Bernard Hammelburg – Journalist

Hanneke Gelderblom – Mediator

Olaf Ephraim – Kamerlid BVNL

Derk Jan Eppink – Kamerlid JA21

Caroline van der Plas – Kamerlid BBB

Ralf Dekker – Kamerlid FvD

Alexander Hammelburg – Kamerlid D66

Abonneer op het NIW

Abonneer nu!
Tags dit artikel heeft geen tags
Opmerkingen (23)
Jantje 14 februari 2023, 11:45
Helemaal mee eens!!!!!!!!! 🇮🇱🙏🇮🇱🙏🇮🇱🙏
Els 14 februari 2023, 14:36
Geweldig! Eindelijk!
Ad A. 14 februari 2023, 14:40
Als Nederlander van 1941 kan ik ook ingeschreven worden (zonder titels)? Alle Nederlanders die moeten er van doordrongen zijn dat er meer dan 6.000.000 Joden zijn omgekomen in de tweede wereldoorlog! Waar van 1.000.000 kinderen! Tekenen allen! MET DE ACTIE HELEMAAL EENS
Maaike Riddethof 14 februari 2023, 15:16
Wat een geweldig initatief om deze brief te sturen aan de koning!
Joyce Daniël 14 februari 2023, 15:39
Geweldig hier sta ik volledig achter. En als gelovige reageer ik met de volgende woorden: wie Israël zegent wordt gezegent door De Heer . Een belofte dat staat beschreven in De Bijbel Gods levende woord.
Bea van Kampen 14 februari 2023, 15:54
Geweldig Sjoerd en 2eKamer, God zal jullie zegenen: wie Zijn volk helpt zal Hij helpen.
H.Oosterbroek 14 februari 2023, 15:54
Geweldig initiatief sta ik helemaal achter
Corrie 14 februari 2023, 15:57
Hulde voor deze man!! Ongetwijfeld zal Zijne Majesteit deze plicht vervullen!!
Robert Barzelay 14 februari 2023, 15:59
100% verdiend. Better late than never.
Riaan 14 februari 2023, 15:59
"Beter laat dan nooit!"
Wendy Nieuwenhuis 14 februari 2023, 16:17
Dacht misschien dat er helemaal onderaan bij deze een petitie zou staan, maar die mis ik. Anders zou ik deze ondertekenen
Jacoba Koopmans 14 februari 2023, 16:46
Schande, wat er is gebeurd, zie moment Luns....geweldige inzet en initiatief van Sjoerd S, en geweldig het boek van Brokken. Geweldige Man deze Jan Zwartendijk. Monumental.
Cor Bel 14 februari 2023, 16:54
Prachtig initiatief!!
Maurice Mol 14 februari 2023, 17:03
Hier kan Willem Alexander niet omheen.
Sonja de Vogel 14 februari 2023, 17:34
Zeker moet hij erkent worden, zoveel mensen gered. Had allang moeten gebeuren. 🙏👍🏻
Siska 14 februari 2023, 17:57
Ik steun dit verzoek aan de koning
Raymond Meelker 14 februari 2023, 22:04
Iedereen die in deze moeilijke periode zijn of haar leven op het spel heeft gezet om mensen te redden verdiend het geëerd te worden.
Suzan Rustenburg 15 februari 2023, 10:06
Dat zou heel mooi zijn!
Gerrit Veijer 15 februari 2023, 11:02
Wordt de hoogste tijd
Irma van Leerdam 18 februari 2023, 00:42
Ja, zeker wil ik dat hij erkent. Zoveel Joden het leven gegeven. Zeer moedig. Ik steun dit verzoek aan de koning.
Herman Hanauer 18 februari 2023, 13:08
Ere die ere toekomst.
Alice van der Vlis 25 februari 2023, 11:46
Heel jammer dat de heer Luns hier zo mee omging. En zijn eigen voornaam Joseph heeft ook niet geholpen...
Albert Struijk 12 april 2023, 13:12
Volkomen terecht om deze moedige landgenoot op deze manier te eren. Is bekend of de koning het verzoek steunt en gaat bewerkstelligen dat het Grootkruis inde orde van de Nederlandse Leeuw alsnog (postuum) aan Jan Zwartendijk wordt verleend?
Plaats opmerking

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *