Malcolm X. Foto NYWTS
Ook in Nederland, net als eerder in de Verenigde Staten, zitten twee emancipatiebewegingen – die tegen racisme en tegen antisemitisme – elkáár steeds meer dwars. ‘Black Lives Matter’ in de VS en clubs als ‘Zwarte Piet Niet’ plaatsen Joden buiten beeld of spelen ze de zwartepiet toe.
Door Paul Damen
In de Verenigde Staten grijpt Black Lives Matter (BLM), recent ontstaan uit protest tegen Amerikaans politiegeweld, terug op het antisemitisme van bijvoorbeeld Nation of Islam-voorman Louis Farrakhan of van wijlen Malcolm X van de Black Panthers. “Maak elke zionist in Israël af! Blaas zionistische supermarkten op!” aldus voormalig voorman van de New Black Panthers, Malik Zulu Shabazz. Of, in het gedachtegoed van Khalid Abdul Muhammad, een voormalig Black Panther-voorman: “Het gaat nog steeds om die oude Jood die nergens voor deugt, die oplichter-Jood, die oude haakneuzige, bagelsvretende, knoflook etende, op de valreep figurerende, fraudeplegende, net uit de holen en heuvels van Europa gekropen, vervloekte Jood.” Sommige BLM-groepen, zoals de Dream Defenders, opgericht door de Palestijn Achmad Abuznaid, zeggen dat hun ‘strijd’ vooral is gericht tegen ‘het voortdurende koloniale project van kolonisten: de staat Israël’.
In die wereld vol racisme, seksisme, homohaat, kapitalisme en islamofobie fungeert het zionisme als het onderdrukkende systeem
De invloed van deze beweging reikt inmiddels tot ver buiten de grenzen van de Verenigde Staten. Ook in Nederland wordt die zichtbaarder, vooral door het door hen toegeëigende academische begrip ‘intersectionaliteit’. Volgens dat idee bestaat de wereld enkel uit diverse soorten onderdrukte mensen: naar geslacht, seksuele voorkeur, religie, huidskleur, enzovoorts. Al die onderdrukking kan in één keer opgelost worden. In die wereld vol racisme, seksisme, homohaat, kapitalisme en islamofobie fungeert het zionisme als het onderdrukkende systeem. Een drie maanden geleden door Black Lives Matter gepubliceerd beginselprogramma juicht dan ook aanslagen op Israëli’s toe in de strijd tegen de ‘genocide op Palestijnen’ door de ‘apartheidsstaat’ Israël. Joden zijn in dit idee uitsluitend daders – en moslims exclusief hun slachtoffer. In januari 2015 bezochten BLM-activisten op uitnodiging van Hamas de Gaza-strook. Bekende zwarte activisten onder wie Danny Glover, Lauryn Hill, Alice Walker, Angela Davis en Cornel West zetten daarna de toon in een video waarin werd samengewerkt met Hamas-sympathisanten, onder de titel ‘Als ik hen zie, zie ik onszelf’. Volgens een van de makers, assistent-hoogleraar Noura Erakat van de George Mason University, ging het bij zowel slaven als Palestijnen om ‘gedehumaniseerde’ mensen die zelfs dood nog de schuld kregen van hun eigen dood. Zij verklaart die band uit de rol van Joden ten tijde van de slavernij. In zwarte activistische kringen in de VS is het idee dat Joden de slavernij op touw zetten om er geld mee te verdienen, meer regel dan uitzondering.
Sefardische contacten
Feit is dat hoe gering in aantal ook, relatief veel Joden – vooral in de begintijd – verdienden aan de slavenhandel richting het Amerikaanse continent. Nederland ‘verscheepte’ zo’n 550.000 van de in totaal rond de twaalf miljoen slaven. Die werden voor het overgrote deel ‘gekocht’ van Afrikaans-Arabische slavenhandelaren, die zelf tussen de 20 en 30 miljoen slavernijslachtoffers maakten. Het nieuwe aan de West-Europese slavenhandel was dat de handel buiten de Arabische contreien terechtkwam. Meer dan elders speelden in de eerste jaren van de Nederlandse slavenhandel, Joden een grote rol door de sefardische contacten met Zuid-Amerika en de behoefte aan werkkrachten voor de Joodse plantages in Suriname. Later, in de 18e eeuw, het hoogtepunt van de slavenhandel, was de rol van Joden verwaarloosbaar. De slavenhandel van de West-Indische Compagnie stelde sowieso weinig voor; de maatschappij ging er zelfs tweemaal aan failliet.
Niettemin noemt de Nederlandse anti-Zwarte Piet-actievoerder Quinsy Gario de intocht van Sinterklaas letterlijk ‘een nadrukkelijk cultureel overblijfsel van ons koloniaal en slavernijtijdperk’. Het stereotiepe beeld van Zwarte Piet (dikke lippen, kroeshaar) wordt door velen als racistisch ervaren. Toch is dat beeld van Zwarte Piet historisch níét gebaseerd op enig koloniaal verleden. De zwarte boeman bestond al eeuwenlang voordat men in het Westen koloniën kende en gaat zelfs terug tot heidense, pre-christelijke tijden. Zo is de roede waarmee Piet tot in de jaren 70 de scholen binnenkwam een overblijfsel van de duizenden jaren oude sjamaan. Dat Piet dus zuiver en alleen een overblijfsel is van de koloniale tijd, is even ahistorisch als stellen dat de traditionele ‘witte wieven’ in Drenthe gebaseerd zijn op eeuwenlange blanke suprematie.
Vrijheidsstrijders
Toch sijpelt het idee van de ‘rijke Jood als slavenhandelaar’ steeds dieper door in de Nederlandse antiracistische beweging. De ‘knecht’ zou gebaseerd zijn op de Moorse dienaren van Portugese Joden, die hier begin 17e eeuw arriveerden. De grachtengordel zou gebouwd zou zijn van geld verdiend met slavenhandel en Joodse woeker. In werkelijkheid was die welvaart hoofdzakelijk afkomstig van handel op de Oostzee en in Azië. Maar Facebookpagina’s als Stop Blackface en Zwarte Piet Niet grossieren in deze eenzijdige benaderingen. Naar aanleiding van de Sylvanafotomontage waarbij het leek alsof ze gelyncht werd, vroeg Stop Blackface zich af: ‘Als dit ‘grapje’ met Joden en gaskamers zou worden uitgehaald, zou er dan wél ophef zijn?’ Of op de Facebookpagina Zwarte Piet Niet: ‘We herdenken 4/5 mei, een karikatuur van een Jood kan niet meer, waarom dan wel #zwartepiet?’
De dichter ‘Kno’Ledge Cesare’, in Ghana geboren als Jerry King Luther Afriyie, is de voorman van ‘Zwarte Piet is racisme’. Hij noemde eerder Hamas ‘vrijheidsstrijders’ maar werd toch begin november uitgenodigd als spreker op de alternatieve Kristallnachtherdenking in de Uilenburgersjoel. Daar betoogde hij dat onderdrukking van mensen en dieren allemaal één pot nat was. In dezelfde trant liet de theologe Janneke Stegeman zich uit, die verklaarde ‘dat het gevaarlijk is Kristallnacht te herdenken als iets dat over Joden gaat’ en ze haalde fel uit naar mensen die zich tegen deze alternatieve herdenking verzetten (lees: Joden). Ze pleitte ervoor ‘geschiedenissen van uitsluiting met elkaar [te] verbinden’, want “dan kunnen we niet langer over antisemitisme spreken als iets dat apart staat. Zo spreken over antisemitisme werkt vaak versluierend, speelt moslims en Joden tegen elkaar uit, en houdt de westerse christelijke traditie buiten schot. We moeten het hebben over hoe racisme tegen Joden in verband staat met racisme tegen zwarte mensen, racisme tegen moslims, geweld tegen vrouwen.”
Hebberige hyena’s
Stegeman schetste daarbij de kernwaarden van de ‘intersectionaliteit’. Maar door die zó brede herdenking verdwijnen de werkelijke slachtoffers van de Kristallnacht tussen de coulissen, aldus commentator Elma Drayer in het radioprogramma Dit is de Dag. ‘Want dat hebben die linkse types wel vaker: ze zijn dol op dode Joden, maar van levende Joden, met name die in Israël, moeten ze niets hebben.’
Eerdere demonstraties van linkse activisten bevestigen haar mening. Tijdens een Gazademonstratie in 2014 noemde rapper Appa zionisten ‘hebberige hyena’s, die uit zijn op ons geld en bloed.” Tijdens een antiracismebijeenkomst eind maart 2015, waarbij met de organisatoren was afgesproken dat het alleen zou gaan over Nederlandse zaken zoals Zwarte Piet, konden Abulkasim al-Jaberi en Appa het niet laten om, expliciet tegen de afspraken in, de verderfelijke Israëlische onderdrukking van de Gazanen erbij te halen. Het verhaal van Humberto Tan die tussen deze sprekers in was geprogrammeerd, was onder hun verbale geweld niet meer dan een voetnoot.
Tijdens een anti-Zwarte Piet-demonstratie in de Amsterdamse Bijlmer liepen zwarte activisten duidelijk zichtbaar in Black Panther-pakken rond, inclusief de kenmerkende handschoenen, zwarte soldatenlaarzen en jacks, en met de zwarte baret op het hoofd. Op Kamervragen antwoordde minister Bussemaker toen niet te weten of ‘demonstranten zich met de Black Panthers identificeren’. Volgens de organisatoren van de anti-Zwarte Piet-beweging Gelijkwaardigheid Begint Nu betrof het hier slechts ‘de ordedienst’.
Joden worden hoofdschuldigen gemaakt van de Nederlandse rol in de slavenhandel. Zonder enige nuance en precisie. Ze staan symbool in de strijd tegen gelijkwaardigheid voor moslims en Nederlanders met een achtergrond uit Curaçao en Suriname. Over de Arabische rol in de slavenhandel wordt daarom met geen woord gerept.
Abonneer op het NIW
