Benjamin Netanyahu is terug. En hoe! Zijn conservatief-nationalistisch-religieuze blok, bestaand uit Likoed, de ultraorthodoxe partijen Shas en Verenigd Tora Jodendom (VTJ) en de extreemrechtse religieus-zionisten, stevende woensdagmiddag af op een ruime meerderheid in de Knesset. Na het tellen van meer dan 90 procent van de stemmen stonden de rechtse partijen gezamenlijk op 65 van de 120 zetels. Er mag gesproken worden van een politieke aardverschuiving, maar de nu concreet geworden verrechtsing van Israël, waarvan al jaren wordt gesproken, werd niet uitgedrukt in winst voor Netanyahu’s Likoed. Die partij haalt naar verwachting 31 Knessetzetels, twee meer dan zij nu heeft. Bibi sprak van ‘massaal vertrouwen’ van de Israëlische bevolking, die voor ‘nationale trots en een Joodse staat heeft gekozen’.
Een derde van het Joodse electoraat heeft op ultrareligieuze partijen gestemd
De grote overwinnaars zijn de twee ultraorthodoxe partijen en vooral de religieus-zionisten. Die laatsten verdubbelen hun zetelaantal, van 7 naar 14. Partijleider Bezalel Smotrich werd al bij het binnenkomen van de eerste resultaten door zijn aanhangers op de schouders gehesen. Zijn nog radicalere bondgenoot Itamar Ben-Gvir, leider van het extreemrechtse Otzma Yehudit, kondigde alvast aan ‘voor alle Joden te zullen werken, ook voor hen die mij haten’. Of dat een oprechte belofte of een nauwelijks verhuld dreigement was, zal de tijd leren. Ook de winst van de Sefardische en Asjkenazische charedipartijen moet genoemd worden: Shas gaat van 9 naar 12 zetels, VTJ stijgt van 7 naar 8. In totaal heeft nu een derde van het Joods-Israëlische electoraat op ultrareligieuze partijen gestemd.
Kannibalisme
De verrechtsing van Israël is mede gestoeld op demografische ontwikkelingen: charediem en religieus-zionisten hebben een veel hoger geboortecijfer dan seculiere Israëli’s. Maar Netanyahu’s tegenstanders kunnen zichzelf veel verwijten, wanneer naar een verklaring voor Bibi’s comeback gezocht wordt. Zo is daar de strategie van demissionair premier Yair Lapid om zijn partij Yesh Atid zo groot mogelijk te maken. Dat klinkt logisch voor een politicus, maar in het Israëlische systeem is het van cruciaal belang je bondgenoten de kiesdrempel te laten halen. Door zoveel mogelijk stemmen weg te halen bij links, heeft Lapid eraan bijgedragen dat Meretz de kiesdrempel waarschijnlijk niet haalt en Avoda die met de hakken over de sloot haalde. Hier blijkt hoeveel slimmer Bibi is als politicus: hij deed er juist alles aan zijn bondgenoten op rechts zo sterk en verenigd mogelijk te maken, zelfs als dat ten koste zou gaan van een paar zetels voor zijn partij.
De implosie van links is niet alleen hierdoor te verklaren. De kans is groot dat dit ooit zo machtige blok na het tellen van alle stemmen slechts uit vier Avoda-zetels zal bestaan, een unicum in de Israëlische geschiedenis. Veel progressieve kiezers in Tel Aviv en omstreken kozen voor Lapid ten koste van de andere progressieve partijen. In coalitiekringen werd de premier al van kannibalisme beschuldigd. Maar de halsstarrige weigering van de leiders van Avoda en Meretz samen te werken, is een minstens zo belangrijke factor in de ondergang van links. Dit staat in schril contrast met de samenwerking van extreemrechts, waar men wel bereid bleek ideologische geschillen en politieke ego’s – tijdelijk – opzij te zetten.
Isolering
Dan is er nog het probleem van de lage Arabische opkomst. Dat werd uitvergroot door de hoge opkomst in het algemeen: ruim 73 procent, de hoogste deze eeuw. Doordat veel Arabische kiezers thuisbleven, haalde Balad de drempel van 3,25 procent net niet. Veel verloren stemmen dus, die het rechtse blok ten goede komen. Ook de Arabische politici slaagden er niet in hun onderlinge meningsverschillen, met het blote oog nauwelijks waarneembaar, opzij te zetten. Als Balad gewoon deel had uitgemaakt van de Arabische Verenigde Lijst, was die niet op 5, maar op 8 of 9 zetels uitgekomen.
Van een scheiding der machten zal nauwelijks sprake meer zijn
Al deze factoren in het anti-Bibikamp kunnen niet verhullen dat rechts – zeker ultrareligieus en extreemrechts – een klinkende overwinning heeft behaald. De meerderheid van de Israëli’s wenst Benjamin Netanyahu als premier en wil dat Israël een conservatievere, nationalistischere en religieuzere koers vaart. De kiezer nam voor lief dat Bibi voor de rechter staat wegens fraude en corruptie en dat de nationalistische koers kan leiden tot isolering van de Joodse staat. Dat geldt zowel ten opzichte van de cruciale bondgenoot in Washington als van Joden in de diaspora. Het is een democratische beslissing die door de linkerhelft van het electoraat en door de internationale gemeenschap aanvaard zal moeten worden.
Abonneer op het NIW
