Verantwoordelijkheid

Maandagochtend half acht. Omdat ik iedere avond een rondje langs alle nieuws- en talkshows doe – je moet als journalist bijblijven, nietwaar? – en dus niet voor half een ‘s nachts het licht uitdoe, is dat een beetje vroeg. WNL Goedemorgen Nederland aan de telefoon, over de verrader van Anne Frank. Of ik een eerste reactie wil geven. Ik weet nog van niets. Mijn eerste gedachte: och, niet weer Anne Frank, welk nieuws kan er na tachtig jaar nog over haar zijn? Maar goed, de kranten blijken er bol van te staan, dus er zal wel iets aan de hand zijn.

Ik ben halverwege een artikel in de Volkskrant als me rechtstreeks in de uitzending om ‘een eerste reactie’ wordt gevraagd. Altijd glad ijs, al helemaal als er een verrader wordt aangewezen die Joods is. Ik stamel twee zinnetjes, voor meer is geen tijd.

Achteraf gezien had ik beter een keer kunnen overslaan. Dat was een beetje dom, Esther, want het gaat om een complexe, explosieve zaak. Niet omdat de onderzoekers zeggen dat hun bevindingen zo brisant zijn, dat blijkt bij nader onderzoek namelijk niet bepaald het geval (zie pagina 10). Wel omdat de conclusie internationaal breed wordt uitgemeten: Anne Franks verrader is een Jood! Al snel is op social media de schadenfreude te lezen: haha, die Joden verraadden elkaar, zie je wel. Enfin, u kunt de bagger zelf invullen. Kijk, de waarheid moet altijd een herberg kunnen vinden, maar leverden deze onderzoekers de waarheid?

Natuurlijk hadden zij van tevoren op hun vingers kunnen natellen dat deze discussie zou losbarsten. Nee, stelden ze, ze waren niet blij geweest dat ze de – zeer dubieuze – conclusie moesten trekken dat het om een Jood ging. En ja, ze hadden zich gerealiseerd dat de door hen aangewezen dader voor duivelse dilemma’s had gestaan. Dit werd natuurlijk in alle krantenartikelen en talkshows slechts en passant gemeld. Er moet een boek verkocht worden, en dan moet je wel met vette uitspraken komen, anders is jouw zes jaar werk voor niets geweest.

Had het niet van meer verantwoordelijkheid getuigd als deze forensisch onderzoekers hun bevindingen ook hadden voorgelegd aan historici met kennis van zaken over die tijd? Waarom kan ik me maar niet aan de indruk onttrekken dat de onderzoekers die verantwoordelijkheid niet hebben genomen omdat er vooral moest worden gescoord?